Wondverzorging 

In de meeste gevallen zorgt het lichaam zelf voor de genezing van wonden en wondjes. Soms moet het lichaam een handje geholpen worden bij herstel, zoals bij grotere of diepere wonden, tijdens ziekte of een lage weerstand. Met medisch ondersteunde wondverzorging zal het natuurlijke herstelproces sneller en succesvoller verlopen.

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Wat is een wond?
2. Hoe herstelt het lichaam van een wond?
3. Hoe belangrijk is voeding bij wondgenezing?

Wat is een wond?

Een wond is in de kern niets meer dan een beschadiging van het lichaam. Een wond kan klein, groot, oppervlakkig, diep, enzovoorts zijn. Er bestaat wel een onderscheid gemaakt tussen interne wonden, zoals bijvoorbeeld operatiewonden en externe wonden. Denk daarbij aan vleeswonden, open wonden en schaafwonden. De meeste wonden ontstaan als gevolg van een ongeval, trauma, ziekte of een chirurgische ingreep.

Wat is een ernstige verwonding?

Wondverzorging hangt af van de staat, ernst en oorzaak van de wond:

• de oorzaak van de wond
• de diepte van de wond
• plaats van de wond
• lichamelijke conditie van het lichaam

Als u twijfelt bij de ernst van een wond is het altijd goed om even contact op te nemen met de huisarts. Een telefoontje kan een hoop ellende schelen.

Wat voor soort wonden zijn er?

• Een rode wond: oppervlakkige of diepe, open wond die aan het helen is, zoals een schaaf- of brandwond.
• Een gele wond: ontstoken wond, bevat veel wondvocht (exsudaat). Hier kan van alles aan de hand zijn, expertise is noodzakelijk.
• Een zwarte wond: duidt vaak op afgestorven (necrotisch) weefsel. Gevaarlijk en moet behandeld worden.

Wat kunt u doen als u een wond heeft?

Zoals iedereen uit eigen ervaring zal weten, oppervlakkige beschadigingen van de huid zijn in de meeste gevallen geen probleem. Pleister, verband, rust, schoonmaken en ontsmetten, steriel gaas of juist niets doen (“open laten”), zijn dan voldoende voor succesvolle wondbehandeling. Het is een ander verhaal, als de wond “dieper” ligt, op een lastige plek zit en/of slecht heelt; of als de wond ontstoken is geraakt. Een bezoek aan de huisarts is dan zonder meer verstandig.

Maar er zijn ook complicaties denkbaar, wanneer wonden altijd extra aandacht vereisen. Denk bijvoorbeeld aan:

• De wondzorg van een diabetische voet; in zo’n geval moet er een protocol gevolgd worden met specialistische verzorging.
• Diepe beschadigingen van de huid hebben altijd medische zorg nodig hebben.
• Voor een dierenbeet, een diepe (vuile) snee of brandwond is zelfs een tetanusprik nodig.
• Decubitus (Ook wel: drukwond, doorligwonden, doorligplek)
• Voor wonden die na 20 minuten nog steeds bloeden, is een EHBO-bezoek aan te raden. 
• Wonden die zijn ontstaan door ziekte of als gevolg van een operatie moeten ook extra aandacht krijgen. 

Hoe herstelt het lichaam van een wond?

Het herstel van een wond verloopt in vier fasen:  

1. Zodra het lichaam een wond detecteert, start het hemostase proces, oftewel de “normale” fysiologische reactie. Het lichaam probeert de bloeding(en) direct te voorkomen of te stoppen (hemorragie). Bloedvaten worden tijdelijk geblokkeerd of vernauwd.
2. De wond zwelt daarna, kan pijnlijk aanvoelen en krijgt een rode kleur. Het lichaam stuurt veel witte bloedcellen naar de beschadigde plek. Deze zorgen voor het onschadelijk maken van eventuele bacteriën en ruimt de dode cellen op. Deze fase heet de inflammatie- of ontstekingsfase.
3. De volgende stap die het lichaam onderneemt, is de regeneratie. In deze fase maakt het lichaam nieuw weefsel aan en “vervangt” de beschadigde huid. Er worden nieuwe bloedvaatjes gevormd. De wond wordt voorzien van een korstje en begint aan het genezingsproces. 
4. Zodra de wond tijdelijk afgesloten is en de nieuwe bloedvaatjes zijn aangelegd, begint het lichaam met de hermodelleringsfase. In deze fase van wondherstel wordt collageenweefsel aangemaakt om de beschadigde plaats weer rekbaar te maken. Dit is een heel langzaam proces dat soms wel 2 jaar kan duren.

Wat als een wond niet goed of moeilijk geneest?

Wanneer u een wond heeft die moeilijk geneest, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts of medische specialist. Er zal gekeken moeten worden naar de oorzaak van de slechte genezing.

• Verder onderzoek naar ontsteking, onderliggende ziekte of kwaal die vertraging veroorzaakt bij de wondgenezing
• Correcte naleving wondverzorging protocol  
• Evaluatie correcte medicijnen
• Doorverwijzing voor complexe wonden (zoals na een operatie of ongeval); een gespecialiseerde huidarts of specialistische zorginstelling, zoals het Rijnstate Ziekenhuis voor Wondverzorging, kunnen dan uitkomst bieden.

Hoe belangrijk is voeding bij wondgenezing?

Het lichaam moet hard aan de slag om de beschadigde plek te repareren en daarvoor heeft het lichaam voldoende bouwstoffen nodig. Vooral eiwitrijke voeding helpt bij wondgenezing; ook vitaminen en voldoende vocht (veel drinken dus) spelen een grote rol bij het genezingsproces.

Wonden, genezing, leeftijd en voedsel

Kleine kinderen zijn vaak gezond en flexibel. Ze krijgen misschien door het gebrek aan levenservaring vaker een wondje, maar de natuur heeft hierop gerekend en daarom gaat de wondverzorging van een schaafwond bij kinderen vaak snel. Hoe ouder mensen worden, hoe meer moeite het lichaam zal hebben om beschadigingen op te vangen en vervolgens te repareren. De huid wordt slapper en dunner, en de meeste oudere mensen krijgen onvoldoende gezonde voedingsstoffen binnen, waardoor de genezing van de huidbeschadiging niet goed verloopt.

Slechte wondgenezing komt vaker voor bij mensen de de volgende klachten hebben:

• problemen met de BMI (over- en ondergewicht) 
• genetisch bepaalde langzame wondgenezing
• problemen met de nierfunctie
• diabetes
• gebrek aan vitaminen, vocht en bepaalde eiwitten.

een diëtist kan assisteren bij zorg van wondgenezing

Het lichaam heeft de juiste bouwstenen nodig om wonden en wondjes te repareren. Wondverzorging en voeding gaan daardoor hand in hand samen. Het gaat bij wondgenezing met name om het binnenkrijgen van de juiste voedingsstoffen. Dieetbegeleiding kan een zeer positieve invloed hebben op het herstelproces van wonden die moeilijk helen. Heeft u vragen, neemt u dan gerust contact met mij op.

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!