Winderigheid 

Iedereen laat winden en vrijwel iedereen heeft weleens last van aanhoudende winderigheid. Winden laten is op zichzelf niets geks; 10-20 winden per dag is zelf heel normaal. Als iemand echter elke dag meer dan 25 winden per etmaal laat, dan is er sprake van overdreven winderigheid. Deze aandoening staat ook wel bekend als gasvorming of flatulentie. De normale hoeveelheid gas of lucht (flatus) die een mens op een dag kwijt moet raken, is zo’n 1,5-2 liter.

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Hoeveel mensen in Nederland hebben last van flatulentie?
2. Wat veroorzaakt winderigheid?
3. Kan de diëtist helpen bij het tegengaan van winderigheid?

Hoeveel mensen in Nederland hebben last van flatulentie?

Problematische flatulentie komt regelmatig voor in Nederland en met name ouderen hebben er last van. Ongeveer 0,5-1,5 op de 1000 mensen valt onder deze noemer. Deze aandoening kan meestal samengaan met gerelateerde zaken zoals opboeren (ructus), opgeblazen buik (meteorisme), gerommel in de maag (borborygmi) en vermoeidheid.

Wat veroorzaakt winderigheid?

Winderigheid kan worden veroorzaakt door drie belangrijke factoren:

• Ten eerste is er de gasvorming door het microbioom in je darmen. De bacteriën, virussen, gisten en schimmels in je darmen breken onverteerde voedingsresten af, zoals vezels, waardoor gassen vrijkomen. Dit is de belangrijkste bron van gasophoping in de darmen.
• Ten tweede kan het inslikken van lucht tijdens eten, drinken en praten bijdragen aan winderigheid. Het grootste deel van deze lucht wordt opgeboerd.
• Tenslotte kan een klein deel van het gas afkomstig zijn van de bloedsomloop, waarbij gas uit het bloed wordt afgegeven aan de darm en omgekeerd.
• Darmpoliepen (buitje in de darmwand) kunnen ook bijdragen aan winderigheid.

Bij ouderen wordt winderigheid meestal veroorzaakt door een afname in de aanmaak van spijsverteringsenzymen, waardoor voedsel minder goed wordt verteerd en er extra darmgassen worden geproduceerd. Ook dan ontstaat er heel veel lucht in darmen. Daarnaast zijn medicijnen een oorzaak van gasvorming in het spijsverteringsstelsel.

Waarom stinken winden?

99% van alle gassen die het lichaam verlaten zijn volstrekt geurloos; stikstof, waterstof, waterstof en methaan. Slechts een klein gedeelte is verantwoordelijk voor de stank bij winderigheid. Deze stank is het gevolg van een paar specifieke spijsverteringsprocessen:

Allereerst, bepaalde soorten koolhydraten (suikers, zetmeel en vezels), kunnen de maag en dunne darm niet goed of niet geheel verteren. Deze moeilijk verteerbare koolhydraten gaan vervolgens naar de dikke darm, waar bacteriën ze afbreken en (extra) gasvorming veroorzaken. Moeilijk verteerbare koolhydraten en suikers (frisdrank en peulvruchten) geven een typerende, zure lucht.

Daarnaast wordt winderigheid veroorzaakt, doordat de bacteriën in je dikke darm voedselresten eten die je dunne darm niet kan verteren. Hierbij komt gas vrij dat soms naar buiten moet, wat resulteert in een scheet. Als de bacteriën zwavel uitscheiden, ruiken de scheten naar rotte eieren. Stinken winden naar rotte eieren, dan komt dat door de vertering van vooral dierlijke eiwitten afkomstig uit vlees, kip of vis. De hoeveelheid geur verschilt per persoon vanwege de unieke verzameling bacteriën die iedereen heeft.

Kan winderigheid een symptoom van een andere aandoening zijn?

Dat kan heel goed en zal bij aanhoudende gasvorming (meer dan drie weken) onderzocht moeten worden. Zeker als er ook nog andere klachten zijn. In zo’n geval is de winderigheid mogelijk het gevolg van een andere, onderliggende aandoening.

Maag- en darmziekten: De oorzaak ligt dan met hoge waarschijnlijkheid ergens anders in het maag, lever en darmstelsel. Aandoeningen zoals het prikkelbaar darm syndroom (PDS), verstopping, de ziekte van Crohn en brandend maagzuur kunnen allemaal winderigheid veroorzaken; ook darmkanker kan een oorzaak zijn van winderigheid. Voedingsintoleranties en -allergieën, zoals lactose-intolerantie of glutenallergie, leiden eveneens tot winderigheid.

Zwangeren: Niet alle winderigheid hoeft op een aandoening te duiden. Zwangere vrouwen hebben als gevolg van hun fysiologische veranderingen ook last van winderigheid. Er zijn ook mensen die meer winderigheid ondervinden in de ochtend. Zij bewegen wellicht te weinig voor een goede spijsvertering of moeten hun dieet wat aanpassen.

Baby’s en kleine kinderen: baby’s en kleine kinderen kunnen last hebben van aanhoudende winderigheid, dit gaat vaak gepaard met andere klachten zoals groene ontlasting, babykrampen en/of diarree. In het geval van baby’s kan dat duiden op koemelkallergie, bij iets oudere kinderen (zoals peuters en kleuters) kunt u denken aan lactose-intolerantie, glutenintolerantie of peuterdiarree.

Welke klachten kunnen door winderigheid veroorzaakt worden?

Winderigheid kan verschillende klachten veroorzaken, waaronder:

• (Inwendige) aambeien door de druk (van gasvorming) op de bloedvaten in het anale gebied. Dit kan samengaan met bloed bij de ontlasting (afkomstig van de aambeien). Pijn in de (rechter)zij komt ook voor.
• Het Syndroom van Roemheld kan hartkloppingen veroorzaken door de druk van overmatig gas op het middenrif en daardoor het hart.
• Rugpijn en duizeligheid kunnen optreden door de druk van gas op zenuwen en bloedvaten.
• Bovendien kunnen mensen met overgewicht tot vier keer zoveel methaangas in hun darmen hebben, wat kan bijdragen aan verhoogde gasproductie en winderigheid.
• Natte scheet: plakkerige ontlasting die meekomt met een windje. Dit is op zich niet ernstig, maar wel vervelend en gênant, het ondergoed moet dan verschoond worden.

Het is belangrijk om medisch advies in te winnen als deze klachten aanhouden of verergeren.

Is winderigheid ongezond?

Winden laten is volstrekt normaal, gezond zelfs. Ook een bovengemiddelde hoge hoeveelheid winden per dag laten (flatulentie) is niet ongezond, zolang het maar geen onderliggende oorzaak is van een grotere kwaal. Winden kunnen we; soms zodanig stinken, dat ze de indruk wekken dat het haast wel ongezond moet zijn. De stank van een wind heeft echter vooral te maken met de voedingsstoffen, die de betreffende persoon gegeten heeft, niet met de kwaal zelf. (Dat ligt anders bij diarree, als die samengaat met winderigheid.)

Kan ik mijn winden binnenhouden?

Het voelt onprettig om uw wind binnen te houden en dat is al reden genoeg het niet te doen. Gassen in de darm nemen ruimte in en als ze niet wegkunnen, kan dat onaangename druk op darmwand geven. Dit kan een opgeblazen gevoel tot gevolg hebben en tot buikpijn lijden. Beter is om een opkomende wind gewoon te laten gaan. Het lichaam wil dat deze stoffen (in gasvorm) het lichaam verlaten en het is beter om dat proces niet tegen te werken. Tegelijkertijd, uw buik zal ook niet “ontploffen” of zoiets, als u een wind binnenhoudt.

Tips om winderigheid te verminderen

Om winderigheid te verminderen, is het aan te raden om de luchtinname en gasvorming in uw darmen te verminderen. Daarnaast kunt u werken aan een optimale spijsvertering, zodat uw darmen niet extra uitgedaagd worden.

Wat moet u niet of minder doen om winderigheid tegen te gaan?

• Praat niet als u eet (verminder onnodig inslikken van lucht)
• Stop met kauwgom eten en producten met zoetstoffen (drop en winegums)
• Stop met (pijp)roken
• Stop met drinken door een rietje
• Consumeer minder kruiden en specerijen
• Consumeer minder koolzuurhoudende dranken, zoals frisdrank en bier
• Consumeer minder vezelrijke voeding, zoals koolsoorten, ui, prei en peulvruchten (met name bonen). (Als u wel peulvruchten wil eten, dan doet er u goed deze aanzienlijk langer te koken.)
• Goed passend kunstgebit

Wat moet u wel of meer doen om winderigheid tegen te gaan?

• Kauw goed (maal uw eten goed)
• Eet rustig uw maaltijden
• Eet gezond
• Eet regelmatig
• Eet voeding die uw darmflora stimuleert, zoals yoghurt, kefir en kwark
• Beweeg voldoende
• Eventueel medicijn tegen opgeblazen gevoel en winderigheid

Met deze relatief eenvoudige aanpassingen in uw eet- en leefgewoonten kunt u de frequentie en intensiteit van winderigheid verminderen, waardoor u zich comfortabeler zult voelen en minder hinder ondervindt in uw dagelijks leven.

Kan de diëtist helpen bij het tegengaan van winderigheid?

Ja, een diëtist kan een dieet helpen samenstellen, waardoor de winderigheid kan en zal verminderen. Een diëtist kan u ook helpen om winderigheid tegen te gaan met een voor u speciaal samengesteld voorbeeld dagmenu. Zomaar lukraak voeding uitsluiten of vervangen, is lastig op de lange termijn. Als u de hulp inschakelt van een expert is dat altijd verstandig. Een dietist kan u ook goed helpen, als de winderigheid slechts een symptoom is van een andere, onderliggende aandoening. Denk aan PDS, Crohn, of voedingsintoleranties en -allergieën. Neemt u dus vooral contact met me op, als u van uw winderigheid wilt afkomen.

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!