06-10187245 caroline@dietist.com

Vegetarisme

Eén op de twintig mensen in Nederland is vegetariër, volgens de vegetariersbond. Steeds meer mensen kiezen ervoor om minder vaak vis en vlees te eten. Is vegetarisch eten echt beter voor het milieu? Is geen vlees eten gezonder? Wat zijn de voor- en de nadelen van het niet-eten van vlees?

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

  1. Wat is vegetarisme? 
  2. Is een vegetarisch dieet gezond of ongezond voor mensen?
  3. Ideologische redenen om te stoppen met het eten van vlees
  4. Impact van vegetarisme op mens en milieu 
  5. Is het moeilijk om vegetariër te zijn?

Wat is vegetarisme?

Vegetariërs zijn mensen, die geen vlees en vis eten. Sommigen kiezen ervoor om ook de bijproducten van slachtdieren, zoals dierlijk stremsel in kaas en gelatine te weigeren. De Vegetariërsbond definieert het als volgt: voeding waar niets in zit van het gedode dier. Dit betekent dat er geen vlees, vis, insecten of gevogelte in zit. Veganisten gaan nog een stapje verder in: zij eten en gebruiken helemaal geen dierlijke producten. Dat wil zeggen: geen bont, leer, wol en ook geen boter, kaas, eieren, melk en honing. Het verschil tussen vegetariërs en veganisten is dus een kwestie van definitie. 

Stukje geschiedenis van het vegetarisme

Omtrent de achtste eeuw voor Christus werd in India het hindoeïsme populair. Hindoes geloven dat dieren net als mensen levende wezens met een ziel zijn. Tegen het einde van de negentiende eeuw ontstaan vegetarische bewegingen in Europa, en in 1894 wordt de Nederlandse Vegetariërsbond opgericht. In 1971 werd het eerste Internationaal Vegetariërs Congres in Den Haag gehouden. De laatste jaren is het vegetarisme steeds populairder geworden. In de schappen bij de supermarkt worden steeds meer vleesvervangende producten aangeboden en ieder restaurant heeft wel één of meerdere vegetarische gerechten op de menukaart.

Is een vegetarisch dieet gezond of ongezond voor mensen?

Een uitgebalanceerd, vegetarisch dieet verlaagt het risico op bepaalde vormen van kanker, hart- en vaatziekten, diabetes en obesitas. Dat gezegd hebbende, een mens is van nature omnivoor; wie stopt met vlees en vis eten, moet dezelfde voedingsstoffen die in vlees en vis zitten dan uit andere voedingssoorten halen. Dat is mogelijk, maar wel lastiger en vereist aanpassing. 

Welke macro- en micronutriënten moet u aanvullen bij een vegetarisch dieet?

Strikt gezien kan iedereen op zoek naar calorieën, maar dat is natuurlijk niet gezond. U moet de juiste hoeveelheden macronutrienten en micronutrienten binnenkrijgen. Als vegetariër kunt u in theorie leven op een dieet van frisdrank, snoep en pizza, maar dit is uiteraard extreem ongezond. Als vegetariër dient u er m.n. (extra) goed op te letten, dat u voldoende proteïne, vitamine B12, ijzer, zink en gezonde vetten binnenkrijgt.

  • Eieren, kaas, yoghurt, soja, tempeh en champignons zijn bijvoorbeeld goed proteïnebronnen.
  • Ijzer zit in groente als spinazie en graanproducten zoals brood.
  • Calcium is uiteraard te vinden in zuivelproducten.
  • Selenium is te vinden in graan- en volkorenproducten.
  • Zink zit in schaaldieren (oesters) en peulvruchten.
  • Gezonde vetten, zoals in cashewnoten, amandelen en olijfolie
  • B12 kan gevonden worden in zeewier en algen, maar het verstandigste is om dan gewoon een supplement te slikken. 

Het is dus zeker goed mogelijk om voedingsstoffen, die veel in vlees voorkomen, door middel van vegetarische voeding binnen te krijgen, maar dan moet u echt uitzoekwerk verrichten en dus goed op de etiketten letten.  

Welke dierlijke voedingsstoffen zijn belangrijk voor ons lichaam?

Mensen zijn van oorsprong omnivoren. Dit betekent dat ons lichaam het beste functioneert met de inname van vlees en groenten. Dierlijke voedingsstoffen die belangrijk zijn voor de gezondheid en ontwikkeling. Choline is een belangrijke voedingsstof, die veel in vlees voorkomt en essentieel is voor de stofwisseling. Denk daarnaast aan bio-actieve stoffen zoals carnitine, creatine en taurine; ook deze stoffen kunnen door het lichaam niet gemist worden. Als u geen goede voedingsbron kunt vinden als substituut of een die aansluit bij uw vegetarische dieet, dan is een supplement (dus opnieuw) een goed idee. 

Ideologische redenen om te stoppen met het eten van vlees

Het stoppen met vlees eten kan voortkomen uit sterke overtuigingen en principes. In een wereld waarin ethische en milieukwesties steeds belangrijker worden, is de beslissing om geen vlees meer te eten een manier om zorgen te uiten over hoe vleesconsumptie invloed heeft op dieren en het milieu.

Kritiek op de bio-industrie

De meeste vegetariërs stoppen met het eten van vlees omdat ze niet willen bijdragen aan het dierenleed dat in de bio-industrie plaatsvindt. Alleen al in Nederland worden zo’n 600000 dieren per dag geslacht. Dit vlees wordt met zo min mogelijk tijd, geld en moeite geproduceerd, om zoveel mogelijk winst te genereren. Het welzijn van het dier wordt hierbij vaak volledig genegeerd, en de omstandigheden waarin de beesten leven zijn enorm schrijnend. Dierenleed is dan ook een veelgehoord argument voor vegetarisme.

Is vegetarisme goed voor het milieu?

Een andre reden om geen of minder vlees te eten, is dat het beter zou zijn voor ons milieu. Tijdens de vleesproductie komen er veel gassen vrij die zouden bijdragen aan het broeikaseffect en daarmee de klimaatverandering. Bovendien is er veel water nodig om vlees te produceren: Voor een kilo rundvlees is ongeveer 15000 liter water nodig. Het verbouwen van granen, groenten en fruit kost veel minder water, en is dus veel minder belastbaar voor het milieu.

Impact van vegetarisme op mens en milieu 

Hoewel ideologische overtuigingen een sterke motivatie kunnen vormen om te stoppen met vlees eten, is het belangrijk om te erkennen dat dit niet altijd de enige oplossing is. Er zijn diverse aspecten die meespelen bij deze keuze, en het is van belang om deze in een breder perspectief te bezien.

Ook vleesvervangers kunnen slecht zijn voor het milieu

Veel vleesliefhebbers brengen als tegenargument aan dat de groeiende sojaproductie ook zeer schadelijk is voor het milieu. Voor de sojaproductie worden inderdaad op grote schaal oerwouden gekapt, maar het grootste gedeelte van de soja wordt verwerkt in het voedsel voor de veehouderij. Natuurlijk is niet elk plantaardig product beter voor het milieu dan een vleesproduct, maar dat de productie van vlees de grootste negatieve impact heeft op de natuur is een feit.

Eten mensen in de toekomst synthetisch vlees en insecten? 

Het Wereld Economisch Forum (WEF) heeft als standpunt ingenomen, dat de mensheid af moet van het eten van biologisch vlees. De huidige voorzitter van het WEF, Klaus Schwab, zweert erbij dat mensen – om de wereld te redden van overbevolking en opwarming van de aarde – over moeten stappen op het eten van synthetisch vlees, dat in een laboratorium geprint wordt. Of dit chemisch samengestelde vlees gezond is moet uiteraard nog blijken. Het kweken van insecten is inderdaad lang niet zo belastend voor de natuur, voor wat betreft uitstoot van CO2 en stikstof als de veehouderij. Sommige insecten (zoals krekels en wormen) bevatten overigens belangrijke voedingsstoffen, die in andere culturen al langer onderdeel zijn van hun traditionele dieet.

Is het lastig om vegetariër te zijn?

De ervaring is dat veel vegetariërs stoppen met vegetarisme; de redenen hiervoor variëren. Sommigen missen vlees in het dieet, anderen noemen eentonigheid, weer anderen uit gezondheidsredenen of nieuwe inzichten. Wat zeker is: een vegetariër moet sterk in de schoenen staan (erg lastig dieet om vol te houden) en goed opletten dat het dieet gebalanceerd blijft.

Dierlijke producten zitten overal in

In heel veel voedsel wordt dierlijke producten verwerkt, zonder dat u daarvan op de hoogte bent of kon zijn! Wist u bijvoorbeeld dat de meeste wijnen ook dierlijke producten bevatten? En dat er een hele grote lijst met e-nummers bestaat, die een dierlijke oorsprong kunnen hebben? Een overtuigde vegetariër zou daar ook nee tegen moeten zeggen.

Sociale druk

Er is ook een sociale component: vegetariërs zijn bijna altijd in de minderheid. Op sport, school, werk en bij vrienden en familie zullen vegetariërs in de minderheid zijn. Dat kan sociale druk opleveren en vervelende gesprekken; het advies is om dat zoveel mogelijk te negeren, maar dat is de ene keer gemakkelijker dan de andere keer. Probeer, zonder te willen evangeliseren, eens voor te stellen om vegetarisch Kerstdiner op tafel te zetten voor de familie; een vegetarisch voorgerecht of amuse te maken; vega snacks of vegetarische hapjes mee te nemen of te tippen. Ga ook het gesprek eens aan, sommige mensen verwarren vegetarisme met veganisme en denken dat ei en kaas niet vegetarisch zijn.

Neem argwaan over vleesvervangers weg

Er zijn nogal wat mensen die niet per se anti-vegetarisch zijn, maar wel sceptisch ten aanzien van de voedingswaarden van vleesvervangers. Dat is niet onterecht, want sommige vleesvervangers zijn in het verleden inderdaad ongezond gebleken. Opvallend is nog dat relatief veel mensen negatief zijn over sojaproducten. Dat laatste lijkt, wetenschappelijk bekeken, nergens op gebaseerd, maar het is toch beter om ze dat dan niet op te dringen. Kijk daarom voor sociale gelegenheden eens naar een vleesvervanger zonder soja. 

Hoe kunt u zelf uw dieet vegetarisch maken?

Tegenwoordig zijn er vele hulpmiddelen voor de beginnende vegetariër. 

  • Het hele slagersassortiment is in vleesvervangers te vinden in de supermarkt; vega kip, vegetarisch gehakt, vega spekjes, vega frikandel, vega pate, vegaballetjes en vegetarisch broodbeleg. Al het vegetarische vlees dat u kunt bedenken, is vrijwel beschikbaar. Door de groeiende populariteit van vleesvervangers zal het aanbod en de kwaliteit alleen maar toenemen. 
  • Daarnaast zijn er tal van vegetarische (vleesloze) recepten die u kunt vinden; quiche, pasta pesto, vegetarische curry, hummus, poke bowls, preitaart, gnocchi, orzo, enzovoorts. Er bestaat een grote, diverse, smakelijke vegetarische keuken. Als u niet goed weet hoe te beginnen, kunt u een vegetarisch kookboek aanschaffen.
  • Met vleesvervangers kunt u ook “normale” gerechten vegetarisch maken; vega lasagne en vega moussaka, gevulde paprika’s en aubergine met vega gehakt, vegetarische ovenschotels en stoofpotjes, sushi zonder vis en flammkuchen zonder vlees, vega wraps; zelfs vega erwtensoep, vega pizza en vega kapsalon zijn mogelijk. 
  • Als u uw vegetarische dieet moeilijk vol kunt houden, omdat u toch af en toe wat vlees wilt eten of naar een speciaal restaurant, eet dan af en toe wat vlees. U kunt vega en vlees best combineren; kies dan de weg van de flexitariër. 

U kunt ook op diverse sites, zoals die van De Vegetariersbond, De Hippe Vegetarier of Week Zonder Vlees goed terecht voor recepten en menusuggesties. Hier vindt u de lekkerste vegetarische gerechten.

Met een diëtist maakt u de omslag gemakkelijker

Of u nu vegetariër, veganist of een ander specifiek dieet wilt gaan volgen, het is altijd raadzaam om eerst een voedingsdeskundige te raadplegen. De diëtist kan niet alleen hfelpen bij het samenstellen van nieuwe, gezondere maaltijden, maar houdt ook de persoonlijke energiebehoefte, gewicht en algemene gezondheid in de gaten. Er zijn wellicht tussenvormen, zoals flexitariër en pescotarisme, die u niet overwogen heeft en beter bij u of uw gezinssituatie passen. Naast een professionele vraagbaak kan de diëtist ook juist dat steuntje in de rug geven dat u nodig heeft om gezonder te leven. Vraag een vrijblijvend intakegesprek aan, en ontdek wat de diëtist voor u kan betekenen! 

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!