Stoma

Ongeveer 38.000 inwoners van Nederland hebben een stoma. Elk jaar komen daar zo’n 7000 mensen bij. In de meeste gevallen gaat het over een tijdelijke stoma. Slechts 10% van alle stoma’s is blijvend. Wat weet u van een stoma? In dit artikel wordt ingegaan op de functie van een stoma; de soorten stoma’s; en met name, het leven met een stoma. 

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties;

• Wat is een stoma?
• Leven met een stoma
• Eten en drinken met een stoma

Wat is een stoma?

Een stoma is een operatief aangelegde, kunstmatige uitgang van de darmen. Hierbij wordt door de chirurg een stukje darm door de buikwand naar buiten gehaald. De ontlasting komt dus niet meer uit uw anus, maar uit de stoma. Met behulp van een slangetje wordt de ontlasting opgevangen in een zakje op uw buik. 

Waarom hebben sommige mensen een stoma nodig?

Er zijn diverse redenen waarom mensen een stoma moeten laten plaatsen. Volgens de MLDS zijn de belangrijkste;

• Darmkanker of endeldarmgezwel
• Ernstige diverticulitis 
• Ernstige varianten van de ziekte van Crohn of Colitis kunnen er ook toe leiden dat een stoma de enige overgebleven oplossing is.
• Andere redenen voor een stoma

Darmkanker of endeldarmgezwel

Bij een gedeeltelijke, chirurgische darmverwijdering en darmresectie (soms inclusief anus) kan een stoma een noodzaak zijn, omdat er geen andere oplossing meer is. Ook dit is gelukkig niet de regel, maar de oplossing is wel permanent.

Ernstige varianten van diverticulitis

Divertikels zijn uitstulpingen aan de darmwand in de buikholte. Dit wordt doorgaans met een tijdelijke stoma verholpen. Zolang ze niet ontstoken raken (divericulitis) is er niets aan de hand. Als hardnekkige diverticulitis niet opgelost kan worden, dan rest slechts operatie. Dit wordt doorgaans met een tijdelijke stoma gedaan.

Ernstige varianten van Crohn en Colitis Ulcerosa

In een minderheid van de gevallen van deze aandoeningen is behandeling ontoereikend. Als de klachten daarbij ernstig blijven, dan kan dat er ook toe leiden dat een stoma de enige overgebleven oplossing is. 

Andere redenen voor een stoma

Er zijn situaties, die alleen chirurgisch opgelost kunnen worden, zoals een medicijn-resistente darmonsteking, onbehandelbare darmverstopping en aangeboren afwijkingen aan darm en anus (zoals anusatresie en de ziekte van Hirschsprung).  Een stoma is in deze situaties na de operatie dikwijls noodzakelijk. Soms tijdelijk, soms permanent.

Er zijn uiteraard nog meer oorzaken denkbaar, maar bovenstaande komen het meeste voor. 

Er zijn verschillende soorten darmstoma’s:

Het gaat dan om;

1. Colostoma
2. Ileostoma
3. Enkelloops of dubbelloops stoma

Stoma op de dikke darm (colostoma):

De colostoma (stoma aangesloten aan de dikke darm) is een kunstmatige uitgang van de dikke darm (het colon). Deze wordt meestal aan de linkerkant van uw buik geplaatst. Dit gebeurt wanneer het laatste gedeelte van de dikke darm of de dunne darm weggehaald is. 

Wanneer er een groot deel van de dikke darm verwijderd wordt, wordt de stoma meestal rechts of midden op de buik geplaatst. Soms wordt er alleen een klein stukje darm weggehaald. Hierdoor kunnen de endeldarm en de anus gespaard blijven. In een later stadium kan de dikke darm weer op de endeldarm aangesloten worden en kan de stoma worden verwijderd. 

Stoma op de dunne darm (ileostoma):

Een ileostoma is de benaming voor een stoma dat verbonden is met de dunne darm; in de meeste gevallen een blijvende stoma. De stoma wordt aan de rechterkant van de buit geplaatst. Dit gebeurt wanneer de dikke darm helemaal is verwijderd of tijdelijk buiten werking is gesteld.

Enkelloops of dubbelloops stoma

Een stoma kan enkelloops of dubbelloops worden aangelegd. Een enkelloops stoma is meestal blijvend, en heeft één opening, waaruit alle ontlasting komt. Een dubbelloops stoma is meestal tijdelijk, om de dikke darm te ontlasten, en heeft twee openingen. Uit één opening komt poep en uit de andere opening komt wat slijm. De ontlasting dient een normale, bruinachtige kleur te hebben.

Leven met een stoma

Soms is het de enige manier om een ziekte onder controle te krijgen. De operatie is ingrijpend, maar toch staat u vaak binnen een paar dagen alweer buiten. Toch moet u (het krijgen van) en leven met een stoma niet onderschatten. Niet alleen voor u zelf, maar ook voor de directe omgeving.

Aanpassing levensstijl vereist

Omgaan met de verschillende soorten stomazakjes, de verzorging van de stoma zijn allemaal dingen waar u aan zult moeten wennen. Het zal tijd kosten om lichamelijk en mentaal van de operatie en de aanleg van de stoma te herstellen. In principe kan iemand met een stoma alles doen. Sporten, uit eten gaan, op vakantie gaan, en zelfs zwanger worden. Een stoma is een ongemak in het leven, geen belemmering om te leven. 

Extra hygiëne bij de verzorging

Goede hygiëne is erg belangrijk: vergeet niet dat de stoma een directe verbinding is met uw ingewanden. Daarom is het heel erg belangrijk dat u voor, tijdens en na het de behandeling van de stoma goed uw handen wast met antibacteriële zeep of chirurgenhandschoentjes draagt. De huid rondom de stoma dient schoon te zijn. De oude huidplak dient goed verwijderd te worden.

Maak de huid rondom de stoma schoon, en let op dat de schoonmaak solutie niet uw stoma indruppelt. Het beste is om deze af te dekken. Voordat u de nieuwe huidplak toebrengt, dient de huid goed droog te zijn. 

Waakzaam blijven bij klachten

Vanuit het ziekenhuis en de huisartsenpraktijk worden uiteraard instructies gegeven waarbij alle facetten van het leven met een stoma aan bod zullen komen. Bij twijfel of wanneer er klachten ontstaan, zoals rauwheid of pus, is het raadzaam zo snel mogelijk contact op te nemen met de medische specialist.

Eten en drinken met een stoma

Met een stoma kunt u in principe alles eten en drinken.

• Het is wel heel belangrijk om voldoende voedingsvezels te eten, zodat de ontlasting zacht blijft. Vezels komen voor in plantaardige producten zoals volkoren brood, roggebrood, fruit, groente, aardappelen, zilvervliesrijst en peulvruchten.
• Als u last heeft van diarree, braken, koorts, hevige transpiratie door sporten of warm weer, treedt extra zout- en vochtverlies op. Ook als u een verminderde eetlust hebt, kan dit zorgen voor een tekort van zout en vocht. Een extra zout- en vochtaanvulling is dan nog meer nodig.

Extra opletten bij ileostoma

Zeker wanneer er sprake is van een ileostoma is het drinken van voldoende vocht erg belangrijk. Met een ileostoma verliest u nog veel vocht en zout. Dit komt doordat deze er in de dunne darm nog niet uitgefilterd zijn.

Voordat deze stoffen door het lichaam opgenomen kunnen worden, komen ze in een stomazakje terecht. Daarom is het belangrijk, dat u voldoende drinkt en extra zout tot u neemt, om dit aan te vullen.

Vochtverlies

Een van de grootste gevaren van het hebben van een stoma is te veel vochtverlies en gebrek aan zout. Het is heel belangrijk dat u voldoende vocht binnenkrijgt. Aangeraden wordt om minimaal 2 tot 2,5 liter per dag te drinken. Dat zijn ongeveer 16 tot 20 glazen!

Alle soorten vocht tellen mee. Dit geldt dus ook voor soep, koffie, sapjes en zuivelproducten. Zelfs alcoholische consumpties tellen mee, wel wordt aangeraden om rustig aan te doen met koolzuurhoudende drankjes. 

Zoutgebrek 

Om het verlies van zout aan te vullen, wordt aangeraden meer zout over uw eten te strooien, of meer zoutige producten te eten. Bekende bronnen van zout zijn;

• Aromat
• Ketjap
• Maggi
• Bouillon, heldere soep
• Tomatensap/groentesap
• Rookvlees
• Kaas

Voedingsproducten die u misschien beter kunt vermijden

Sommige producten kunnen ervoor zorgen dat het stomazakje meer gaat ruiken dan normaal. Dat kan tot vervelende sociale situaties leiden waar iemand zich ongemakkelijk bij voelt, erg begrijpelijk. Mocht u dat willen voorkomen, dan is het verstandig die producten minder te consumeren.

De producten die hier schuldig aan zijn, zijn dezelfde, als waar de meeste mensen last van hebben bij de stoelgang. Het gaat dan om;

• Koolsoorten, vooral als ze lang gekookt zijn
• Prei 
• Uien 
• Knoflook
• Vis 
• Eieren
• Vitamine B-tabletten 

Dieetadvies bij stoma

Mocht u vragen hebben over uw eet- en drinkgewoonten en meer willen weten over een zoutrijk dieet, kunt u natuurlijk ook altijd bij de diëtist terecht. De diëtist zal in geval van complexe dieetzorg altijd in overleg treden met de huisarts en medisch specialist; het is in uw belang om precies duidelijk te hebben, wat voor uw situatie het beste zal werken. 

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!