Slikproblemen (dysfagie)

Kauwen en slikken zijn ingewikkelde processen. Als de spieren in uw tong, lippen, wangen, kaken, gehemelte en keel niet goed samenwerken, kunt er problemen ontstaan. Alhoewel kauw en slikproblemen voor enorm veel ongemak kunnen zorgen, meestal valt hier vrij eenvoudig wat aan te doen. In dit artikel gaan we hier verder op in.

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Wat zijn slikproblemen?
2. De oorzaken van dysfagie?
3. Wat kunt u doen in geval van slikproblemen?

Wat zijn slikproblemen?

Bij iedereen schiet wel eens iets in het verkeerde keelgat. Ook kunnen bepaalde texturen voor sommige mensen moeilijk door te slikken zijn. Er wordt pas over een slikprobleem of dysfagie gesproken, wanneer iemand problemen ondervindt bij het doorslikken van eten en drinken.

Andere slikstoornissen kunnen zijn wanneer u zich vaak verslikt, of wanneer het eten in de keel of mond ‘blijft hangen’. 

Prevalentie slikproblematiek

Zo’n 0,3% van de Nederlandse bevolking heeft last van slikstoornissen. Vooral ouderen en mensen met een verstandelijke beperking (zoals syndroom van Down) hebben er vaker last van.

Gaat het vanzelf over?

Na een bezoek aan de tandarts, keelontsteking, het knippen van de amandelen, of een nachtje feesten kan onze keel behoorlijk pijnlijk aanvoelen. Soms kan dit zich openbaren in de aanmaak van veel mondslijm, of kokhalzen (ook wel wurgreflex) en hoesten tijdens het eten. Ook na een lange periode vasten of inname van vloeibaar voedsel kan het heel vreemd aanvoelen om toch weer die eerste hap te nemen en het gekauwde eten door te slikken.

In de meeste gevallen gaan de problemen met het slikken gelukkig vanzelf weer over. Medische behandeling, zoals de KNO-arts, is lang niet altijd noodzakelijk. Begin bijvoorbeeld met het drinken van koude sapjes, waterijsjes en smoothies kunnen verlichting brengen en de keelpijn verzachten. Pureren is ook een prima optie, als u een maaltijd voor mensen met slikproblemen wil bereiden.

Verschil tussen zuigen en slikken

Slikken is het proces waarbij u voedsel of drinken van uw mond via uw keel naar uw slokdarm en daarna naar uw maag verplaatst. Zuigen is het proces waarbij u vloeistof (en soms halfvaste stoffen) met een zuigende beweging in uw mond trekt. Bij stikproblematiek gaat het dus om het doorslikken van voedsel. Zuigproblemen spelen doorgaans meer bij baby’s of mensen met spierzwakte of zenuwschade. (Lees hier verder met betrekking tot zuigproblematiek van baby’s.)

Is het hebben van een slikprobleem gevaarlijk?

Een paar dagen vloeibaar voedsel eten kan absoluut geen kwaad. Maar serieuze slikproblematiek is zeker niet onschuldig. Aanhoudende klachten kunnen leiden tot gewichtsverlies, gebrek aan energie, hoofdpijn, duizeligheid, concentratieproblemen en vermindering van het natuurlijke afweersysteem tot zelfs uitval van belangrijke organen. En dit zijn slechts enkele van de vele symptomen die kunnen optreden wanneer het lichaam niet de juiste of onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgt!

Wanneer u zich verslikt, loopt u het risico dat er eten of drinken in uw longen terechtkomt. Daarom reageert het lichaam hierop met hoesten. De krachtige uitstoot van lucht kan ervoor zorgen, dat het in het verkeerde keelgat geschoten eten of drinken weer van de longen terug in de mondholte komt. Wanneer dit regelmatig gebeurd, kan het voorkomen dat kleine stukjes eten of drinken in de sponsachtige longen achterblijven. Dit kan leiden tot ernstige ontstekingen in de longen en luchtwegen. Wanneer de slikproblemen gewichtsverlies en energieverlies tot gevolg hebben, wordt het de hoogste tijd om het probleem serieus te nemen, en medische hulp te zoeken.

Niet kunnen drinken

Wanneer er zelfs moeite is met drinken kan er sprake zijn van een acute noodsituatie: Het menselijk lichaam kan 50 dagen zonder voedsel, maar nog geen 4 dagen zonder vloeistof! Het is van groot belang dat ons lichaam voldoende vloeistof binnen krijgt. Drinken is dan ook erg belangrijk. De symptomen van uitdroging zijn hoofdpijn, kramp, droge mond, donkere of geen urine en onregelmatige ademhaling en hartslag. Langdurige uitdroging kan tot uitval van organen leiden en levensbedreigend zijn. (Langer dan 24 uur niets kunnen drinken? Neem contact op met uw huisarts.)

De oorzaken van dysfagie

Er zijn veel verschillende oorzaken van slikproblemen of dysfagie. Een veel voorkomende oorzaak van slikproblemen bij volwassenen en dan met name bij ouderen is het verlies van spiercontrole in de mond. Dit kan bijvoorbeeld optreden als gevolg van bijvoorbeeld Alzheimer of als de oorzaak neurologisch is. Ook ontstaan er slikproblemen bij dementie, beroerte, parkinson, bestraling, CVA, operaties aan schildklier of nekhernia, bepaalde medicatie, corona en chronische ziekten als MS. In combinatie met een sterk verminderde eetlust kan dit problemen opleveren. Dysfagie komt ook regelmatig voor bij mensen die aan een vorm van slokdarm- of keelkanker leiden, of andere problemen in hun slokdarm, mond of keel hebben.

Jongeren met dysfagie

Ook jongeren en kinderen kunnen te maken krijgen met slik problematiek. Soms is dit het gevolg van geestelijke stress, anorexia, problemen met de ontwikkeling van het gebit of een kaak vergroeiing. De laatste tijd zien we helaas ook een grote toename in het aantal jongeren die als gevolg van een orale of gezichtspiercing of gespleten tong problemen krijgen met het kauwen en slikken van voedsel. Dit kan zijn door ontstekingen en beschadiging van de zenuwen in de tong of wangen. 

Wat kunt u doen in geval van slikproblemen?

Er zijn diverse opties, als u last heeft van slikproblematiek. U kunt sliktherapie volgen, maar ook sondevoeding of drinkvoeding nuttigen. Als dat allemaal niet helpt, rest wellicht een operatie. 

Sliktherapie

Sommige mensen kunnen veel baat hebben bij sliktherapie. Na een beroerte bijvoorbeeld dienen de hersenen weer opnieuw te leren welke spieren gebruikt moeten worden bij het kauwen en slikken. Ook mensen met een geestelijke handicap kunnen een barrière tegen het kauwen of doorslikken van voedsel hebben. Sliktherapie wordt vaak gegeven in samenwerking met Logopedie (de behandeling van alle functies van de mond, normaliter toegespitst op communicatiestoornissen).

Sondevoeding

Sondevoeding wordt door middel van een slang direct naar het spijsverteringsstelsel of in de maag geleid. Deze manier van voedseltoediening wordt regelmatig gebruikt bij mensen die lichamelijk te zwak zijn om te eten en te slikken.

drinkvoeding (en Zelf vloeibare voeding maken)

In de meeste winkels verkopen ze een selectie van drinkvoeding, zoals verschillende drinkontbijtjes, sportdranken en energiedrinks. Op het internet zijn honderden recepten te vinden voor gerechten die met de staafmixer tot puree of vloeibaar gemaakt kunnen worden. Voor een korte periode met slikproblemen is dit geen enkel probleem. Er ziƒjn tal van hulpmiddelen bij slikproblemen.

Hulp en advies van de diëtist

Waarom zou u naar de diëtist gaan? Het gevaar van langdurig gebruik maken van zelfgemaakte of voorverpakte drinkmaaltijden is dat u heel goed moet opletten of u wel de juiste voedingsstoffen binnenkrijgt. Zeker wanneer uw lichaam zich moet herstellen van ziekte of trauma is het heel erg belangrijk dat u geen eiwitten, mineralen of andere belangrijke bouwstoffen tekort komt. Ook een receptenboek voor slikproblemen kan een goed idee zijn

Contact

In geval van slikproblemen die langer aanhouden dan 24 uur raadpleeg dan een dokter; als zij vaststellen dat er geen medische urgentie is, kunnen ze u doorverwijzen naar een logopedist of een diëtist. Deze hulp kan bestaan uit de eerder genoemde sliktherapie, maar ook het volgen van een speciaal dieet met vloeibaar voedsel kan hierbij erg nuttig zijn. De diëtist is een paramedisch specialist, die u kan helpen door een dagelijks voedselplan voor u op te stellen, en u met raad en daad bij zal staan op uw weg naar herstel.

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!