Prikkelbare darm syndroom (PDS) en FODMAP

Zo’n 10 tot 15 procent van de wereldbevolking heeft last van chronische darmaandoeningen, al varieert dat percentage erg per land. De regionale verschillen zijn zelfs zo groot, dat onderzoekers hebben besloten om slechts over regionale prevalentie per werelddeel te spreken. In Europa ligt de prevalentie bijvoorbeeld een stuk lager dan elders in de wereld.

In Nederland hebben mensen, afhankelijk van de meetmethoden en diagnostiek 3,8% (Rome IV-criteria) en 9,7% (Rome III-criteria) last van PDS. Dat komt dus wel neer op 0,7-1,7 miljoen mensen, een grote groep. (De naam “Rome” in de Rome-criteria komt van de stad Rome, waar de eerste bijeenkomst plaatsvond om afspraken te maken over de diagnostische criteria voor functionele maag- en darmstoornissen.)

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

Wat is het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)?
De rol van PDS binnen spijsverteringsstoornissen
Wat is de oorzaak van het Prikkelbare Darm Syndroom?
Wie loopt er risico op PDS?
De behandeling van PDS
Wat is FODMAP en hoe werkt het?
Wat zijn de drie fasen van het FODMAP-dieet?
Hoe kan een diëtist mij helpen bij het volgen van het FODMAP-dieet?

Wat is het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)?

PDS, ook wel ‘irritable bowel syndrome’ (IBS) of ‘spastische darm’ genoemd, is een chronische aandoening van het spijsverteringsstelsel. De aandoening wordt gekenmerkt door symptomen zoals een opgeblazen gevoel, buikpijn, winderigheid en veranderingen in de stoelgang zoals diarree en constipatie.

Wanneer is er vermoeden van een prikkelbare darm?

Iedereen heeft wel eens last van buikpijn of een onregelmatige stoelgang. Van stress kunt u buikpijn krijgen, en te veel alcohol kan leiden tot een onregelmatige stoelgang. Ook het eten van bedorven voedsel of te veel fruit kan leiden tot buikpijn, diarree of constipatie.

Als u weet waarom u darm- of maagklachten hebt en deze klachten zijn binnen enkele dagen weer over, hoeft u zich geen zorgen te maken. Er is mogelijk wel sprake van van PDS of spastische darmen, als de klachten niet verdwijnen of steeds terugkeren.

De diagnose vaststellen

Er bestaat geen specifieke test om vast te stellen of iemand PDS heeft of niet. De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de symptomen, en door andere mogelijke aandoeningen uit te sluiten. Artsen kunnen verschillende onderzoeken laten uitvoeren, zoals

een bloedonderzoek
een colonoscopie
een ontlastingsonderzoek.

Veel mensen ontvangen een verkeerde diagnose, waarbij alleen bepaalde symptomen behandeld worden. De klachten nemen meestal tijdelijk af, waardoor het net lijkt alsof u de goede behandeling hebt.

De rol van PDS binnen spijsverteringsstoornissen

Er zijn grofweg 4 grote spijsverteringsaandoeningen te onderscheiden, maar ze hebben enkele overlappende symptomen, waardoor ze soms moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn.

Het gaat dan om;

Functionele dyspepsie (FD):
Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD),
Ontstekingsachtige darmziekten (Engels “IBD: inflammatory bowel disease”) en
Prikkelbare darmsyndroom (PDS)

Functionele dyspepsie

Voeding wordt lastig verteerd, wat tot buikpijn leidt, maar in tegenstelling tot brandend maagzuur is de oorzaak niet duidelijk te vinden met ontstekingswaarden of beschadiging aan het darmkanaal. Wel zijn de klachten chronisch en pijnlijk.

GERD

Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) is een chronische ziekte waarbij maagzuur vaak terugstroomt naar de slokdarm, wat zorgt voor brandend maagzuur en zure oprispingen. Dit gebeurt omdat de spier tussen de slokdarm en maag niet goed werkt, waardoor het zuur kan terugkomen. Als GERD lang aanhoudt, kan dit de slokdarm beschadigen.

Ontstekingsachtige darmziekten

Ontstekingsachtige darmziekten zijn een groep chronische ziekten waarbij de darmen chronisch ontstoken raken. De bekendste vormen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, die beide zorgen voor klachten zoals diarree, buikpijn, vermoeidheid en gewichtsverlies.

Prikkelbare Darm Syndroom

Mensen met PDS hebben vaak klachten zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid, en wisselende ontlasting (diarree, obstipatie of beide). Hoewel de symptomen vervelend kunnen zijn, veroorzaakt PDS geen blijvende schade aan de darmen.

Wat is de oorzaak van het Prikkelbare Darm Syndroom?

PDS is een veelvoorkomende functionele darmaandoening, die de dikke darm aantast. Het kenmerkt zich door chronische buikpijn en -ongemak, een opgeblazen gevoel, gasvorming, diarree en/of obstipatie.

PDS wordt vermoedelijk veroorzaakt door, onder andere, problemen met de spieren in de darmwand, overgevoeligheid van de darmen voor bepaalde prikkels, een disbalans in de darmflora en/of problemen met de communicatie tussen de hersenen en de darmen.

Artsen en onderzoekers verschillen hier echter van mening over de precieze oorzaak en aandoening.

Wie loopt er risico op PDS?

Uit onderzoek is gebleken dat PDS vaker bij vrouwen voorkomt dan bij mannen. Hoewel PDS niet leeftijdsgebonden is, komen de symptomen vaker voor bij mensen tussen het 20ste en 30ste levensjaar. Maar ook op latere leeftijd kan men last krijgen van PDS.

Wat kan een PDS aanval triggeren?

Er zijn duidelijke aanwijzingen dat mensen die meer bewerkt voedsel eten of gestrest zijn een grotere kans op PDS hebben of PDS-achtige klachten ontwikkelen.

Uit onderzoek is gebleken dat het consumeren van kunstmatige zoetstoffen bij veel mensen kan leiden tot darmklachten. Deze kunstmatige zoetstoffen steeds vaker en in grote hoeveelheden aan ons voedsel toegevoegd. Ze worden verwerkt in de zogenaamde lightproducten, frisdranken, koekjes, maar ook bijvoorbeeld in kauwgom.

Mensen die gediagnosticeerd worden met PDS moeten alle producten met artificiële zoetstoffen uit hun dieet te schrappen. Voorbeelden hiervan zijn;

Leven met PDS

De meeste mensen die aan PDS lijden hebben veel last van buikpijn, problemen met de stoelgang en een opgeblazen gevoel. Dit kan de ene keer heel ernstig zijn, en de andere keer nauwelijks merkbaar. Alhoewel de symptomen redelijk onschuldig klinken, kunnen deze een behoorlijke impact op de kwaliteit van leven tot gevolg hebben.

Dagelijkse ongemakken

Recente studies tonen aan dat mensen met PDS zich vaak beperkt voelen in hun dagelijkse activiteiten. De symptomen winderigheid en last van een onregelmatige stoelgang worden het hinderlijkst genoemd. Naar het werk gaan met buikpijn is geen pretje en als u last heeft van diarree of constipatie is het belangrijk dat u op ieder gewenst moment de wc een bezoekje kunt brengen.

Sociale uitdaging

Ook sociale relaties kunnen hieronder gaan lijden. Activiteiten zoals uitgaan, winkelen, of zelfs bij iemand op bezoek gaan kunnen voor stress en ongemak zorgen. PDS lijkt een levenslange aandoening te zijn. Daarom is het belangrijk dat deze aandoening aandacht krijgt.

De behandeling van PDS

Bij de behandeling van PDS wordt meestal geprobeerd de symptomen te verlichten, zodat de kwaliteit van leven verbeterd wordt. Dit kan op verschillende manieren gedaan worden;

aangepast dieet (zoals FODMAP)
vermindering van stress
aanleren van ontspanningstechnieken
gebruik van medicijnen

Al deze behandelingen kunnen (al dan niet ter ondersteuning van elkaar) verlichting brengen. De juiste behandeling is daarom vaak een kwestie van proberen: wat voor de een werkt, werkt helaas niet altijd voor de ander.

Lange adem

Omgaan met PDS is zowel fysiek, als emotioneel een enorme uitdaging. De onvoorspelbaarheid van de aandoening zorgt voor extra stress. Angst op een buikpijnaanval en onvoorspelbare wc-bezoeken zijn voor veel mensen redenen om thuis te blijven.

Steun uit de omgeving zal helpen. Wees daarom open over uw ongemak tegenover collega’s, vrienden en familie, zodat ze er rekening mee kunnen houden. Het probleem is ook niet van de ene op de andere dag weg. Het is een zaak van acceptatie, aanpassing en vooral geduld.

Wat is FODMAP en hoe werkt het?

FODMAP is in de eerste plaats een dieet en het woord FoDMaP is een acroniem voor de koolhydratengroepen; Fermenteerbare Oligosacchariden, Disachariden, Monosachariden And [En] Polyolen.

Het FODMAP-dieet helpt u om de specifieke voedingsmiddelen te beperken, die PDS-symptomen voor u kunnen verergeren. Het dieet bestaat uit een eliminatiefase gevolgd door een herintroductiefase om te bepalen welke FODMAP-voedingsmiddelen individuele symptomen kunnen triggeren. Door deze koolhydraten te beperken in de voeding kan het FODMAP-dieet u helpen om klachten te verminderen, zoals;

Hoe kan het FODMAP-dieet mensen met PDS helpen?

Voordat u start, moet u zich de vraag stellen: heb ik wel echt last van het prikkelbare darm syndroom? Ook als u twijfelt, of u wel echt PDS heeft, is FODMAP toch het proberen waard. Als u geen pds heeft, kunt u dat in ieder geval uitsluiten.

Uw buik- en darmklachten worden dan waarschijnlijk veroorzaakt door een andere oorzaak.

Op welke wijze kunnen bepaalde voedingsmiddelen de symptomen van PDS verminderen?

FODMAP-rijke voedingsmiddelen bevatten bepaalde soorten koolhydraten, zoals fructose, lactose, fructanen, galactanen en polyolen. Deze worden over het algemeen niet goed opgenomen in de darmen en kunnen daardoor worden gefermenteerd door darmbacteriën wat kan leiden tot PDS-symptomen.

Door het beperken van FODMAP-rijke voedingsmiddelen kan het FODMAP-dieet u helpen om de prikkelbare darm syndroom klachten te verminderen.

Vraag meer informatie

Welke voedingsmiddelen zijn rijk aan FODMAPs

Dat zijn onder andere;

Fructose (appels, peren, mango’s en honing),
Lactose (melk, yoghurt, roomijs en kwark),
Fructanen (tarwe, rogge, gerst en uien),
Galactanen (linzen, bonen, kikkererwten en cashewnoten) en
Polyolen (xylitol, sorbitol en mannitol).

Niet alle voedingsmiddelen in deze categorieën zijn even “prikkelend” voor de darmen en even schadelijk. Daarom is de begeleiding van een diëtist belangrijk bij het volgen van het FODMAP-dieet.

Wat zijn de drie fasen van het FODMAP-dieet?

Het dieet bestaat uit drie fasen.

Ten eerste worden in de eliminatiefase alle voedingsmiddelen met een hoog gehalte uit de voeding weggelaten.
Daarna worden in de herintroductiefase alle rijke voedingsmiddelen weer geleidelijk geïntroduceerd om de persoonlijke tolerantie vast te stellen.
Tenslotte, maakt de diëtist in de onderhoudsfase een op maat gemaakt voedingsplan.

Kan het FODMAP-dieet worden aangepast aan individuele behoeften?

Jazeker. Het FODMAP-dieet wordt aangepast aan individuele behoeften. Het dieet is immers ontworpen om vast te stellen wat de persoonlijke FODMAP-tolerantie is om zo de symptomen van PDS te verminderen. Nadat de persoonlijke tolerantie is vastgesteld, kan een op maat gemaakt voedingsplan worden opgesteld dat tevens rekening houdt met individuele voedingsbehoeften, voorkeuren, toleranties en allergieën.

Kookboeken en receptensites

Er zijn inmiddels talloze kookboeken en recepten op het internet te vinden, die gericht zijn op FODMAP. Hier kunt u vele ideeen opdoen om goed om te gaan met de FODMAPs en toch lekker te tafelen.

De FODMAP PDS voeding lijst

De FODMAP-lijst staat vol met informatie over voeding die FODMAP-arm en FODMAP-rijk is (pdf!). Ik raad mijn cliënten aan om deze fodmaplijst te gebruiken om zo voedingsmiddelen te identificeren, die klachten kunnen veroorzaken bij Prikkelbaar Darm Syndroom (PDS).

Hoe groot is de kans dat het FODMAP-dieet mij gaat helpen?

De slagingskans is afhankelijk is van verschillende factoren waaronder uw individuele kenmerken en de ernst van de symptomen. Studies hebben echter aangetoond dat het FODMAP-dieet bij ongeveer 75% van de mensen met PDS zeer effectief is bij het verminderen van de symptomen. Dit betekent dat het u een zeer grote kans biedt op succes bij het verminderen van de symptomen van PDS.

Hoe kan een diëtist mij helpen bij het volgen van het FODMAP-dieet?

Een diëtist helpt bij het vaststellen of het FODMAP-dieet geschikt is voor u, het ontwikkelen van een maaltijdplan voor de eliminatiefase, het begeleiden bij de herintroductiefase en het opstellen van een op maat gemaakt voedingsplan voor de onderhoudsfase. Daarnaast zorgt de diëtist ervoor dat het een gezond en uitgebalanceerd dieet blijft en zij leert u hoe u omgaat met uitdagingen die zich tijdens het FODMAP-dieet kunnen voordoen.

Bent u woonachtig in de regio’s van Voorburg, Leidschendam, Scheveningen of Oegstgeest, dan kan ik u als diëtist goed helpen met uw PDS en de FODMAP-methodiek. Maak vandaag nog een afspraak met me.

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!

Neem contact op!