De Overgang

We krijgen er allemaal mee te maken: de overgang. Wanneer we het hebben over de overgang denkt bijna iedereen aan vrouwen die op leeftijd geraken. Maar ook mannen komen in de overgang en kunnen hier last van ondervinden. Lees hier wat u allemaal kunt verwachten bij u (en bij uw partner) wanneer u ouder wordt. 

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Wat is de overgang?
2. Klachten tijdens de overgang
3. Wat kunt u zelf doen om overgangsklachten te verminderen?
4. Wat te doen met overgangsklachten?

Wat is de overgang?

Meisjes worden geboren met eierstokken met eitjes, eileiders en een baarmoeder. Rond het tiende levensjaar neemt het hormoonlevel in een meisjeslichaam drastisch toe. Borsten beginnen te groeien, en na ongeveer anderhalf jaar volgt de eerste menstruatie. De menstruatiecyclus vindt plaats tussen de puberteit en de menopauze. Het hormoon oestrogeen speelt hierbij een belangrijke rol. 

Rond het 45ste levensjaar van de vrouw neemt de productie van het oestrogeen langzaam af. Als gevolg hiervan wordt de menstruatiecyclus steeds wisselvalliger, totdat deze helemaal stopt. Deze vermindering van oestrogeen kan voor verschillende lichamelijke en geestelijke klachten zorgen. Mannen hebben ook oestrogeen, maar bij mannen is het hormoon testosteron belangrijker. Naarmate de man ouder wordt, neemt ook de hoeveelheid testosteron af. Ook deze schommeling in de hormoonhuishouding kan voor overgangsklachten zorgen.

Klachten tijdens de overgang

Met de overgang bedoelen we de periode waarin onze hormoonhuishouding aan het veranderen is. Het lichaam is op zoek naar een nieuw evenwicht en dit kan gepaard gaan met lichamelijke en geestelijke klachten. 

Droge en dunnere huid

Als gevolg van de afname van de hoeveelheid hormonen wordt onze huid dunner en droger. De elasticiteit verminderd en we krijgen meer rimpels. Ook de kans op het ontstaan van wondjes neemt toe. Deze wondjes genezen minder snel en er zal sneller littekenweefsel worden gevormd.

Verminderde haargroei

Het gebrek aan oestrogeen zorgt ook voor verminderde groei van lichaamshaar. Niet alleen op het hoofd, maar ook op andere plaatsen van het lichaam zal het haar steeds minder snel groeien. 

Stemmingswisselingen

De hormoonbalans is van grote invloed op onze stemming. Iedereen weet wel dat vrouwen in de periode dat ze ongesteld worden sneller geïrriteerd raken en zich minder fit voelen. In de overgang is dat precies zo. Alleen houdt deze periode niet enkele dagen aan maar een jaar of langer!  

Gewichtstoename

Hormonen spelen een rol bij heel veel lichaamsfuncties. Zo ook bij de omzetting van voedsel naar energie. Met het begin van de overgang begint ook de verslechtering van de voedselverbranding. De galblaas gaat minder goed werken en hierdoor wordt de afbraak van koolhydraten, vetten en suikers bemoeilijkt. Dit resulteert meestal in een dikkere laag vet in de buikstreek, vermoeidheid en lusteloosheid.

Osteoporose

Zodra we geboren zijn, begint ons lichaam met het verstevigen van onze botten. We worden  steeds groter en sterker. Rond het 35ste levensjaar begint het proces van osteoporose; als gevolg van botontkalking worden onze botten brozer. Dit wordt o.a. veroorzaakt door de daling van het vrouwelijke hormoon oestrogeen. Tijdens de overgang wordt dit proces versnelt. 

Incontinentie

Door de afname van het vrouwelijke hormoon oestrogeen tijdens de menopauze kunnen de bekkenbodemspieren verzwakken. Dit kan tot urineverlies leiden, een klacht die vooral voorkomt bij vrouwen die bijvoorbeeld als gevolg van zwangerschap of chronische blaasontsteking al een verminderde spierkracht in hun bekkenbodem hebben.

Opvliegers

Opvliegers (of vapeurs) zijn wel het meest bekende symptoom van de overgang. Terwijl er een golf van warmte het lichaam lijkt te overspoelen, breekt het koude zweet je uit en voel je het bloed naar je hoofd stijgen. Gezicht, nek en borst kleuren rood, en je voelt je hart racen in je borstkas. Een opvlieger kan 30 seconden tot enkele minuten duren. Overdag zorgt het voor gênante situaties en ‘s nachts voor problemen met slapen. 

Ook mannen kunnen last hebben van een hormoondisbalans, zoals “de overgang”

Het zal je misschien verbazen, maar ook mannen komen in de overgang. Hierbij gaat het niet zozeer om de afname van oestrogeen, maar om de afname van het mannelijke hormoon testosteron. De mannelijke overgang wordt ook wel de penopauze of andropauze genoemd. 

Net als bij de menopauze ontstaat de penopauze tussen het 40ste en het 50ste levensjaar. Ook bij mannen zorgt de schommeling in de hoeveelheid hormonen gepaard gaan met lichamelijke en geestelijke klachten zoals opvliegers, haarverlies, depressie, verminderd libido (minder zin in seks) en erectieproblemen. De penopauze kan ook het gevolg zijn van het gebruik van bepaalde medicijnen of wanneer de testikels verwijderd zijn. Om voor dit verlies van ‘mannelijkheid’ (testosteron) te compenseren zie je bij mannen vaak dat ze gaan investeren in een snelle sportwagen, boot of motor, of in een jongere vriendin.

Wat kunt u zelf doen om overgangsklachten te verminderen?

De overgang is een natuurlijk proces dat hoort bij het ouder worden. In de meeste gevallen is ondersteunende medicatie of behandeling niet nodig. De klachten zullen in de loop van de tijd verminderen en vanzelf verdwijnen. Gezond eten, voldoende bewegen en ontspanning kunnen helpen om de symptomen te verlichten. 

Voedingsadvies tijdens de overgang

Tijdens de overgang is het belangrijk om producten met veel voedingsstoffen en vezels te eten. Een hormonaal overgangsdieet bestaat uit: 

• vezelrijk en onbewerkt rauw voedsel
• veel groene groentes, zoals spinazie en broccoli
• vette vis
• biologische boter, olijfolie
• calciumhoudende producten om de gevolgen van osteoporose tegen te gaan
• voldoende vitaminen en mineralen
• Vermijd te veel cafeïne en alcohol, koolhydraten, koolzuurhoudende drankjes en het gebruik van te veel zout.

Voedingsadvies tijdens opvliegers

Als u regelmatig last heeft van opvliegers, pas uw voeding dan enigszins aan. Beperk de inname van:

• te warme dranken
• alcohol
• pikant of sterk gekruid voeding
• dranken met cafeïne en theïne, zoals koffie, thee, maar ook frisdranken zoals cola en energiedrankjes zoals Red Bull.

Wat te doen met overgangsklachten?

Slechts bij 10% van de mensen zorgt de overgang voor klachten waarbij medicatie noodzakelijk is. Mochten de symptomen van de overgang voor zware beperkingen zorgen in het normale leven (zoals slaaptekort, hevige spierpijnen, depressie, incontinentie enz.) raden wij aan om contact op te nemen met uw huisarts of specialist. Ook bij mensen bij wie de hormoonverandering als gevolg van een operatie of medicatie kan het voorkomen dat de gevolgen van de plotselinge hormoon afname gereguleerd worden met medicatie.

Hulp van de diëtist

Juist wanneer ons lichaam op zoek is naar een nieuwe hormonale balans kunnen we wel wat hulp en advies gebruiken. De overgang is weliswaar geassocieerd met ouder worden, maar betekent (zeker) niet dat u al oud bent. Er zit nog een lange levensfase tussen menopauze en ouderdom, met specifieke eigenschappen voor wat betreft voeding en leefstijl. Met de juiste voeding en leefstijl zorgt u ervoor dat u optimaal van deze levensfase kunt genieten. Wilt u meer weten over een aangepast  overgangsdieet? Neem dan gerust contact met me op! Ik help u graag verder.

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!