Leververvetting

Ongeveer 20% van de Nederlandse bevolking heeft last van een vervette lever of vetlever. Het is een aandoening die vaker mannen treft dan vrouwen, en in direct verband staat met lichaamsgewicht, diabetes en alcoholgebruik. Is bij u ook een vervette lever vastgesteld, of loopt u risico op deze levensgevaarlijke aandoening? Lees hier wat u kunt doen om leververvetting te voorkomen en, voor zover mogelijk, leververvetting te genezen.

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Wat is de functie van de lever?
2. Wat is leververvetting?
3. Hoe om te gaan met leververvetting?
4. Hoe herkent u leververvetting? 
5. Voedingsadvies bij leververvetting
6. Bij aanhoudende klachten neemt u het beste contact op met uw huisarts

Wat is de functie van de lever?

De lever ligt aan de rechterkant van het lichaam boven in de buikholte vlak achter de ribben. Een gezonde lever weegt ongeveer 1500 gram. Er stroomt ongeveer anderhalve liter bloed per minuut door de lever.

De lever heeft 7 belangrijke functies:

• speelt een significante rol in de suiker-, vet- en eiwitstofwisseling
• slaat ijzer, suikers, vetten en bepaalde vitamines op 
• maakt stollingsfactoren die nodig zijn om bloedingen te stelpen 
• maakt gal dat nodig is voor de vertering van voedingsstoffen en vetten 
• breekt bepaalde lichaamseigen hormonen af 
• maakt giftige stoffen onschadelijk 
• draagt bij aan de aanmaak en afbraak van rode bloedcellen

Wat is leververvetting? 

Leververvetting (oftewel steatose of steatosis hepatis) is een verstoring van de vetstofwisseling. Door diverse factoren kan de lever vet gaan opslaan in de levercellen met vervetting tot gevolg. Steatose wordt meestal bij toeval pas ontdekt.

Leververvetting is op zich niet dodelijk, maar de leverziekten die het kan veroorzaken wel! 

Steatose kan leiden tot ernstige klachten

Vetophopingen op de lever kunnen ontstoken raken, zo’n 1 op 5 mensen met leververvetting krijgt leverontsteking. Leverontsteking (hepatitis) is de eerste fase richting leverfalen. Indien de lever voor langere tijd ontstoken blijft en er niets wordt gedaan om de lever weer te ontvetten, is er een grote kans op het ontstaan van leverfalen, levercirrose en leverkanker. Een levertransplantatie is dan nog de enige optie om te genezen.

• Fase 1: Ontsteking (hepatitis). In dit stadium is de lever ontstoken, dus mogelijk gevoelig en opgezet.
• Fase 2: Fibrose: in de lever beginnen zich littekens te vormen als reactie op langdurige ontsteking en schade
• Fase 3: Cirrose: ernstige verslechtering van de lever, waarbij gezond leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel
• Fase 4: Eindstadium leverfalen: lever sterft langzaam af.

MASLD en AFLD: twee vormen 

Er zijn twee vormen van vetlever

• MASLD (metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease), voorheen NAFLD (non-alcoholic fatty liver disease): deze variant van vervette lever heeft niet te maken met (teveel) alcoholgebruik, maar chronische aandoeningen als hypertensie, diabetes, hoog cholesterol en overgewicht. Door deze aandoeningen kan er steeds meer vetopbouw plaatsvinden in de lever. Er zijn ook minder vaak voorkomende oorzaken, zoals bijwerkingen van medicijnen (bijvoorbeeld prednison en cortison, ontstekingsremmers als diclofenac en paracetamol) 
• ALD (alcoholic liver disease), voorheen AFLD (alcoholic fatty liver disease): deze variant van de vervette lever ontstaat door alcoholmisbruik. De lever wordt feitelijk overbruikt, begint daardoor te falen in vetafbraak in de lever, met vervetting tot gevolg. De focus in de artikel ligt op NAFLD, aangezien dit met een gezond voedingspatroon.

In 2023 zijn de benamingen van AFLD en NAFLD veranderd.

Hoe om te gaan met leververvetting?

Het klinkt afgezaagd, maar de beste manier om leververvetting te voorkomen is een gezonde levensstijl, oftewel voldoende beweging en een goed dieet. Milde leververvetting is omkeerbaar en de behandeling relatief simpel. Wanneer de lever al een tijdje ontstoken is, kan levercirrose (littekenweefsel) ontstaan, en dit is helaas onomkeerbaar.

MASLD

De belangrijkste twee oorzaken van MASLD zijn overgewicht en diabetes. 

Leververvetting en lichaamsgewicht

Leververvetting komt vooral voor bij mensen met obesitas en overgewicht. Maar liefst 90% van de mensen met obesitas heeft een ernstig vervette lever. Bij de mensen met overgewicht is dit percentage 14%. Hier ligt de oplossing voor de hand: afvallen! Hoe meer kilo’s u verliest, des te beter voor de lever en voor het hele lichaam. 

Leververvetting als gevolg van diabetes

Mensen met diabetes type 2 lopen grote kans op vervetting van de lever. Wanneer de bloedsuikerwaarden voor een langere tijd te hoog zijn worden de overtollige suikers in de lever omgezet in vetten. Ook slecht afgestelde medicatie kan schade toebrengen aan de lever. Controle van de glucose- en insulinelevels is uiterst belangrijk. Niet alleen om zogenaamde hypo’s en hypers te voorkomen, maar ook om vervetting en beschadiging van de lever en andere organen te voorkomen. 

ALD

Maar liefst 90% van de mensen die 6 of meer standaardglazen alcohol per dag drinken heeft een vervette lever. Vaak is de leververvetting het eerste symptoom van het ontstaan van alcoholische hepatitis. Ook wanneer u minder alcohol drinkt of een ander drink ritme hebt (niet iedere dag, maar 2 keer per week veel alcohol drinken) kunt u last krijgen van leververvetting, als gevolg van de alcohol inname. 

Stop met drinken

Om deze vorm van leververvetting weer ongedaan te maken dient u volledig te stoppen met drinken! Iedere week dat u niet drinkt, zal het levervet afnemen. Niet veel, maar beetje bij beetje.

Schakel verslavingszorg in

Alcoholmisbruik tegengaan, is complexer dan slechts adviseren gezonder te leven; verslavingszorg is dan eerst aan zet om de verslaving onder controle te krijgen. Een diëtist kan helpen met een voedingsplan en coaching dat vol te houden, maar niet met verslavingen.

Hoe herkent u een vervette lever?

De meeste mensen merken niet dat hun lever aan het vervetten is. Er zijn geen directe, specifieke aanwijzingen, meestal is het een heel scala aan vage klachten die ook op andere aandoeningen kunnen wijzen. Symptomen van een vetlever zijn als volgt; 

• Vermoeidheid
• Buikpijn
• Gewichtsverlies
• Slechte adem, velen spreken van een vieze metaalsmaak in de mond
• Vergrootte lever, met pijn in de bovenbuik of de rechterzij tot gevolg
• Geen of weinig eetlust
• Misselijkheid en braken, overgeven
• Geelzucht, vooral gelige ogen en huid
• Bleke, witte stoelgang
• Zweten of nachtzweten
• Koude handen, voeten of koude rillingen
• Varices (spataderen)

Als uw vervette lever nog verder achteruit en ontwikkelt cirrose, dan kunt u nog meer nadelige bijeffecten ontwikkelen. Lees daarvoor verder op deze uitstekende pagina van MLDS.

Voedingsadvies bij leververvetting

De lever moet hard werken om van die overtollige vetten af te komen. Daarom is het verstandig om de lever niet verder te belasten met moeilijk afbreekbare stoffen.

Voeding die wordt afgeraden bij leververvetting zijn:

• Alcohol
• Rood vlees
• Suikerhoudende voeding en dranken (frisdrank, fruitsappen, energiedranken, koeken, ijs, gebak)
• Zuivel (volle melk, vette kaas, vette yoghurt, vla)
• Gefrituurde voeding

Maar het belangrijkst te vermelden, is dat er geen specifiek dieet voor een vervette lever is. Het hoofddoel moet een gezond voedingspatroon zijn, normale hoeveelheden van alle macro- en micronutriënten. Dikwijls impliceert dat wel dat u moet afvallen, omdat de vette lever een bijgevolg was van een ongezond voedingspatroon. (Al is dat uiteraard niet altijd het geval, dat hangt van de individuele situatie af.)

Welke voeding is wel verstandig bij een vervette lever?

Er bestaat helaas geen wondermiddel voor lever ontvetten of een standaard lever ontvetting dieet. Wel zijn er een aantal dingen die u zelf kunt doen. Hier volgen enkele tips die helpen leververvetting tegen te gaan:

• Kies voor verse producten en ingrediënten. Vermijd pakjes en zakjes
• Drink zo veel mogelijk water.
• Gebruik geen zoetmakers zoals honing, kokosbloesemsuiker en alle andere hippe suikers.
• Eet fruit (citrusfruit, druiven en kersen), maar vermijd vruchtensappen.
• Eet 3 hoofdmaaltijden en vermijd tussendoortjes.
• Kies dagelijks voor natuurlijke vetten en koud geperste oliesoorten, zoals: lijnzaadolie, walnootolie, knoflookolie, pompoenolie en olijfolie.
• Eet minimaal 400 gram groenten per dag. Groenten zoals artisjok, paddenstoelen, broccoli, bloemkool, spruitjes, kool, radijs, prei, ui, bosui, paksoi, gekiemde zaden (taugé, alfalfa) en kruiden zoals gember, knoflook, bieslook, koriander, komijn en rozemarijn helpen bij het ontvetten van de lever.

Bij aanhoudende klachten neemt u het beste contact op met uw huisarts

Wat u ook doet, ga niet zomaar op eigen houtje supplementen slikken, kruiden gebruiken of informatie-hobbyen. Wanneer u zelf niet precies weet wat er aan de hand is kunnen supplementen juist schadelijk zijn en de leververvetting verergeren.

Doe dat dus niet.

Wat moet u wel doen?

Natuurlijk is het ook heel belangrijk om de oorzaak van de vervette lever te achterhalen. Misschien heeft u last van een verwaarloosde diabetes type 2, of brengen de medicijnen die u slikt schade toe aan de lever. Als de huisarts of medisch specialist dan leververvetting vaststellen, is een behandeling noodzakelijk, evenals een aanpassing van het dieet. In dat geval neemt u het beste contact op met de diëtist.

Een diëtist kan met u nadenken over een oplossing, zoals een caloriebeperkt of een koolhydraatbeperkt dieet, maar er zijn ook andere opties, zoals een bredere aanpak, i.c. leefstijlbegeleiding waar dieet, sport en praatsessies u de juiste richting op kunnen bewegen.

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!