Kanker

In Nederland krijgt in 1 op de 3 mensen ooit tijdens het leven direct met kanker te maken. Per jaar krijgen meer dan 110000 mensen in Nederland een vorm van kanker en er sterven 45000 mensen aan. Alle vormen samen vormen sinds 2015 zelfs doodsoorzaak nummer 1 in Nederland.

Zelfs als vormen van kanker uitgesplitst worden naar soort staat longkanker al op twee (als gevolg van roken.) Al verdrong COVID-19 kanker ergens mid-2020 (tijdelijk) van die treurige, hoge plek.

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Wat is kanker?
2. Kan gedrag het risico op kwaadaardige gezwellen verlagen?
3. Speelt voeding een rol bij het ontstaan van kanker?

Wat is kanker?

Feitelijk is kanker een verzamelnaam van meer dan 100 ziekten met een gemeenschappelijke eigenschap: onbeheerste celdeling in het lichaam. De term kanker wordt veel verwisseld met gezwel, tumor, nieuwvormingen, neoplasie, neoplasma en carcinoom. Dat is enigszins misleidend. Pas als een nieuwvorming kwaadaardig is, is er sprake van kanker.

Carcinoom is geen synoniem voor kanker, maar een soort kanker; er zijn diverse soorten kanker. Denk bijvoorbeeld aan een melanoom, de bekendste vorm van huidkanker.

Hoe ontstaat een kwaadaardige tumor?

Kwaadaardige gezwellen kunnen ontstaan door mutaties in meerdere genen in een cel, waardoor de eigenschappen van de cel veranderen. Dit kan leiden tot ongecontroleerde celdeling, waardoor een tumor ontstaat. Mutaties kunnen op verschillende manieren ontstaan, zoals door erfelijke aanleg, fouten bij celdeling en schade aan het DNA door risicofactoren zoals roken en te veel zonlicht.

Wat zorgt voor een verhoogd risico op kanker?

Kwaadaardige tumoren kunnen worden veroorzaakt door verschillende factoren die het risico op kanker verhogen. Het is belangrijk om deze factoren te begrijpen om de kans op het ontwikkelen van kanker te minimaliseren. De volgende factoren zorgen voor een verhoogd risico op kanker:

• Hoge leeftijd
• Roken (gewoon niet doen)
• Alcohol (vooral als het teveel en te frequent is)
• Langdurige blootstelling aan de zon (altijd insmeren)
• Overgewicht (gezond BMI <25)
• Langdurige infecties of ontstekingen (denk aan virussen, zoals HPV en baarmoederhalskanker)
• Erfelijke aanleg 
• Verzwakt afweersysteem
• Ongezonde voeding zoals rood en/of bewerkt vlees en fastfood
• Straling 

Deze factoren werken cumulatief. Hoe meer risicofactoren iemand toelaat in zijn of haar leven, al dan niet onbewust of buiten eigen schuld om, hoe hoger het risico een persoon heeft op een kwaadaardig gezwel.

Wat zijn de (vroege) symptomen van kanker?

Kanker kan vele vormen aannemen en tal van symptomen veroorzaken. Het is belangrijk om de risicosymptomen van kanker te kennen om zo snel mogelijk een diagnose te kunnen stellen. Enkele van de meest voorkomende klachten of risicosymptomen kunnen zijn:

• Van kleur of grootte veranderende moedervlekken
• Een plek, verdikking of knobbel in het lichaam of op de huid
• Slikklachten
• Slijm met bloed
• Hoest die niet overgaat
• Veranderingen bij ontlasting
• Onverklaarbare vermoeidheid
• Afvallen
• Constante pijn zonder duidelijke aanleiding

Het is van cruciaal belang om bij het ervaren van een of meer van deze symptomen onmiddellijk medische hulp in te roepen. De vraag “heb ik kanker?” kunt u niet individueel uitzoeken, dat moet een specialist nader onderzoeken. Hoe eerder kanker wordt gediagnosticeerd, hoe groter de kans op succesvolle behandeling en herstel.

Kan gedrag het risico op kwaadaardige gezwellen verlagen?

Er zijn methoden waarmee geprobeerd kan worden om de kans op kwaadaardige tumoren te verlagen; geheel voorkomen, kan niet. Dit zijn overigens geenszins garanties. Kwaadaardige tumoren ontwikkelen zich heel langzaam; wie pas gedrag verandert na de diagnose kan te laat zijn. Dat wil niet zeggen dat gedragsverandering dan nutteloos is, maar het is geen garantie. Daarnaast kunnen ook heel gezonde, fitte en jonge mensen kwaadaardige gezwellen krijgen. Er bestaat zoiets als domme pech. Toch, wie het risico wil verlagen, zou het volgende kunnen doen:

• Blijf op gezond gewicht
• Beweeg voldoende en regelmatig
• Eet volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten
• Eet weinig tot geen fastfood
• Eet minder voedsel met vet, zetmeel en suiker
• Beperk vooral rood en bewerkt vlees
• Drink minder gezoete dranken
• Drink weinig tot geen alcohol
• Gebruik geen voedingssupplementen voor preventie, zoals antioxidanten, maar pas leefstijl aan
• Rook niet
• Ga niet teveel in de zon en zeker niet onbeschermd.

Het voorkomen van kwaadaardige tumoren is helaas geen garantie, maar er zijn wel degelijk manieren om het risico op kanker te verkleinen. Het is belangrijk om deze gezonde gewoontes vast te houden en regelmatig medisch onderzoek te ondergaan om zo vroeg mogelijk eventuele problemen op te sporen.

Speelt voeding een rol bij het ontstaan van kanker?

Ja, voeding speelt een rol in het ontstaan van kwaadaardige cellen, maar ook tijdens de diagnose en na de behandeling. Er zijn twee manieren om het risico op kwaadaardige nieuwvormingen met voeding te verlagen. Er moet dan meer gezonde voeding gegeten worden en minder ongezonde voeding. Schijnbaar simpele adviezen, maar in praktijk blijkt dat juist lastig.

Wat te eten en niet te eten bij de kanker:

• Gezonde voeding: Groente, fruit, peulvruchten en volkorenproducten
• Ongezonde voeding: Rood en/of bewerkt vlees en fast food

Kanker en voeding zijn gerelateerd, maar moeten wel in de juiste context gezien worden. Het is niet mogelijk om kwaadaardige tumoren volledig te voorkomen met andere voeding, gezonde voeding of om het risico naar nul te brengen.

Recepten

Er zijn verschillende dieetrichtlijnen die kunnen worden gevolgd bij kanker, en het is altijd het beste om advies te vragen aan een oncologisch diëtist of medisch specialist. Op de website Voeding en Kanker Info kunt u overigens diverse recepten vinden met voeding die toegestaan is en aanbevolen wordt door kankerspecialisten en oncologische diëtisten. Mocht u geïnteresseerd zijn, dan moet u echt een kijkje nemen. 

Kan een diëtist helpen als ik kankerpatiënt ben?

Een gespecialiseerde “oncologie diëtist” kan een waardevolle bijdrage zijn ten tijde van en na de behandeling van kanker. Dit is echter een ondersteunende rol. Dit geldt voor de behandel- en herstelfase, om het leven draagbaarder te maken; ook tijdens de palliatieve fase, kan een diëtist helpen met dieetadvies. Het mag duidelijk zijn, maar het is noodzakelijk om heel duidelijk te herhalen: een diëtist kan kwaadaardige tumoren met een aangepast dieet, supplementen en vitaminen niet genezen. Dieetbegeleiding bij kanker is een specialisatie, hiervoor is overigens altijd een verwijzing noodzakelijk. 

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!