Hypertensie (Hoge bloeddruk)
Hypertensie, ook bekend als hoge bloeddruk, is een veel voorkomende aandoening waarbij de kracht van het bloed tegen de wanden van de slagaders constant te hoog is. Eén op de vier Nederlanders heeft last van hypertensie. Hoge bloeddruk is een belangrijke risicofactor voor verschillende gezondheidsproblemen, waaronder hartziekten, beroertes, nierfalen en gezichtsverlies. Lees hier alles over wat u moet weten over hypertensie en hoe u een hoge bloeddruk kunt verlagen.
Dit artikel is opgedeeld in de volgende subsecties:
- Wat is hypertensie?
- Wat voor soorten hypertensie bestaan er?
- Wat zijn de symptomen van hypertensie?
- Wie lopen risico?
- Wat is het voedingsadvies bij hypertensie?
Wat is hypertensie?
De eerste vraag is eigenlijk: wat is bloeddruk? Bloeddruk is de kracht waarmee bloed tegen de vaatwanden duwt. Hoge bloeddruk, oftewel hypertensie, is een medische aandoening waarbij de kracht van het bloed tegen de wanden van de slagaders voorturend verhoogd is, waardoor schade aan de bloedvaten ontstaat en verschillende gezondheidsproblemen zoals hartziekten, beroertes, nierziekten en gezichtsverlies kunnen ontstaan. De bloeddruk wordt gemeten aan de hand van twee getallen, de systolische druk (het bovenste getal) en de diastolische druk (het onderste getal), en wordt geregistreerd in millimeters kwik (mm Hg).
Een normale bloeddruk is 120/80 mm Hg of lager, i.e. bovendruk 120 mm Hg en onderdruk 80 mm Hg. Hoge bloeddruk wordt over het algemeen gedefinieerd als een bloeddruk van 130/80 mm Hg of hoger. De exacte definitie van hypertensie kan echter variëren afhankelijk van verschillende factoren zoals leeftijd, geslacht en onderliggende gezondheidstoestand. Het is een ernstige aandoening die onmiddellijk moet worden behandeld om langdurige schade aan het lichaam te voorkomen.
Wat is lage bloeddruk?
Lage bloeddruk, ook wel hypotensie genoemd, betekent dat de druk van het bloed in de aderen van je lichaam abnormaal laag is. Lage bloeddruk wordt doorgaans gedefinieerd als een bloeddrukwaarde die lager is dan 90/60 mm Hg (millimeter kwik).
Wat voor soorten hypertensie bestaan er?
Er zijn twee hoofdtypen hypertensie: primaire hypertensie (ook wel essentiële hypertensie genoemd) en secundaire hypertensie.
Primaire hypertensie
Dit eerste type ontwikkelt zich na verloop van tijd en heeft geen specifieke aanwijsbare oorzaak. Primaire hypertensie vormt de meerderheid van de gevallen en houdt vaak verband met factoren zoals leeftijd, genetica, levensstijl (zoals een natriumrijk dieet, gebrek aan lichaamsbeweging en stress) en andere onderliggende gezondheidsproblemen (zoals obesitas, diabetes en nierziekten).
Secundaire hypertensie
Dit tweede type wordt veroorzaakt door een onderliggende medische aandoening, zoals een nierziekte, hormonale stoornissen (zoals hyperthyreoïdie of het syndroom van Cushing), slaapapneu, of het gebruik van bepaalde medicijnen of stoffen (zoals anticonceptiepillen, steroïden en illegale drugs). Secundaire hypertensie komt minder vaak voor dan primaire hypertensie, maar kan ernstiger zijn en een specifieke behandeling van de onderliggende aandoening vereisen. Het is belangrijk op te merken dat er ook verschillende categorieën hypertensie zijn, gebaseerd op de ernst van de aandoening. Deze categorieën omvatten prehypertensie, stadium 1 hypertensie en stadium 2 hypertensie, met toenemende niveaus van bloeddruk en bijbehorende risico’s voor gezondheidsproblemen.
Wat zijn de symptomen van hypertensie?
Hoge bloeddruk wordt vaak een sluimerend gevaar genoemd, omdat het in een vroeg stadium meestal geen symptomen veroorzaakt, en veel mensen weten niet eens dat ze een hoge bloeddruk hebben totdat deze tijdens een routinecontrole wordt vastgesteld. Naarmate hypertensie echter voortschrijdt en de bloeddruk verhoogd blijft, kan het klachten veroorzaken zoals:
- Hoofdpijn (van licht tot hevig)
- Rood gezicht
- Duizeligheid
- Kortademigheid
- Wazig zicht
- Pijn op de borst
- Nekpijn of stijve nek
- Zweten
- Vermoeidheid
- Misselijkheid en/of overgeven
- Bloedneuzen
- Flauwvallen, onwel worden
Onopgemerkt
Het is belangrijk op te merken dat deze symptomen niet specifiek zijn voor hypertensie en door vele andere aandoeningen kunnen worden veroorzaakt. Bovendien kunnen sommige mensen zelfs bij hoge bloeddruk geen symptomen ervaren. Daarom is het essentieel om regelmatig de bloeddruk te laten controleren om hoge bloeddruk vroegtijdig op te sporen en te behandelen voordat het langdurige schade aan het lichaam toebrengt. Bij ernstige klachten, zoals hevige hoofdpijn, flauwvallen (of onwel worden) en/of snelle verslechtering van uw gezondheid, zeker in combinatie met een chronische ziekte moet u direct een huisarts inschakelen.
Als u plotseling een hoge bloeddruk krijgt, is er mogelijk sprake van een hypertensieve crisis; dat is wanneer u naar het ziekenhuis moet met uw hoge bloeddruk.
Wie lopen risico?
Hypertensie kan iedereen treffen, maar er zijn bepaalde factoren die iemands risico op het ontwikkelen van hoge bloeddruk kunnen verhogen. Deze risicofactoren zijn zowel persoons- als leefstijlgerelateerd.
Persoonsgerelateerd
- Leeftijd: Het risico op het ontwikkelen van hoge bloeddruk neemt toe naarmate iemand ouder wordt.
- Familiegeschiedenis: Mensen met een familiegeschiedenis van hypertensie hebben meer kans om de aandoening te ontwikkelen.
- Etnische afkomst: Hypertensie komt vaker voor bij sommige etnische groepen.
- Geslacht: Mannen hebben meer kans om hypertensie te ontwikkelen dan vrouwen tot de leeftijd van 65 jaar, daarna wordt het risico voor beide geslachten gelijk.
Leefstijlgerelateerd
- Overgewicht of obesitas: Overgewicht of obesitas verhoogt het risico op het ontwikkelen van hoge bloeddruk.
- Zittende levensstijl: Gebrek aan lichaamsbeweging en een zittende levensstijl verhogen het risico op hypertensie.
- Ongezonde voeding: Een dieet met veel natrium, verzadigd vet en cholesterol kan het risico op hoge bloeddruk verhogen.
- Roken en alcoholgebruik: Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen de bloeddruk verhogen en het risico op hypertensie vergroten.
- Chronische stress: Chronische stress kan bij sommige mensen hoge bloeddruk veroorzaken.
Het is belangrijk op te merken dat het hebben van een of meer van deze risicofactoren niet noodzakelijk betekent dat iemand hypertensie zal ontwikkelen, maar het verhoogt wel de kans. Daarom is het essentieel om regelmatig de bloeddruk te laten controleren en een gezonde levensstijl aan te nemen om hypertensie te voorkomen of te beheersen.
hoge Bloeddruk en rust hartslag
Het is goed om regelmatig uw rust hartslag en bloeddruk te meten, omdat hoge bloeddruk vaak geen duidelijke symptomen heeft en onopgemerkt kan blijven, maar toch ernstige schade aan hart en bloedvaten kan veroorzaken. Door deze vitale signalen bij te houden, kunt u bijtijds problemen opsporen en het risico op complicaties verminderen.
Bloeddruk waarden tabel
| Bloeddruk Categorie | Bovendruk (Systolisch) | Onderdruk (Diastolisch) | Commentaar |
|---|---|---|---|
| Normaal | 120 – 129 mmHg | 80 – 84 mmHg | Meet jaarlijks uw bloeddruk vanaf 40 jaar om te controleren of deze normaal blijft. |
| Hoognormaal | 130 – 139 mmHg | 85 – 89 mmHg | Meet jaarlijks uw bloeddruk vanaf 40 jaar om te controleren of deze niet verder stijgt. Overleg met uw arts als dat het geval is. |
| Licht verhoogd | 140 – 159 mmHg | 90 – 99 mmHg | Controleer je bloeddruk regelmatig en bespreek de resultaten met uw arts. |
| Matig verhoogd | 160 – 179 mmHg | 100 – 109 mmHg | Controleer je bloeddruk regelmatig en bespreek de resultaten met uw arts. |
| Ernstig verhoogd | > 180 mmHg | > 110 mmHg | Neem onmiddellijk contact op met een arts. |
Rust hartslag tabel
Rust hartslag bij kinderen:
| Leeftijdscategorie | Hartslag in rust (slagen per minuut) |
|---|---|
| Jonger dan 1 jaar | 105 – 160 |
| 1 – 2 jaar | 100 – 150 |
| 2 – 5 jaar | 95 – 140 |
| 5 – 12 jaar | 80 – 120 |
| Ouder dan 12 jaar | 60 – 100 |
Rust hartslag bij mannen:
| Leeftijdsgroepen | 18 – 25 | 26 – 35 | 36 – 45 | 46 – 55 | 56 – 65 | 65+ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Uitstekend | 49 – 55 | 49 – 54 | 50 – 56 | 50 – 57 | 51 – 56 | 50 – 55 |
| Goed | 56 – 61 | 55 – 61 | 57 – 62 | 58 – 63 | 57 – 61 | 56 – 61 |
| Bovengemiddeld | 62 – 65 | 62 – 65 | 63 – 66 | 64 – 67 | 62 – 67 | 62 – 65 |
| Gemiddeld | 66 – 69 | 66 – 70 | 67 – 70 | 68 – 71 | 68 – 71 | 66 – 69 |
| Beneden het gemiddelde | 70 – 73 | 71 – 74 | 71 – 75 | 72 – 76 | 72 – 75 | 70 – 73 |
| Slecht | 74 – 81 | 75 – 81 | 76 – 82 | 77 – 83 | 76 – 81 | 74 – 79 |
| 82+ | 82+ | 83+ | 84+ | 82+ | 80+ |
Deze tabel geeft de aanbevolen hartslagbereiken voor mannen op basis van verschillende leeftijdscategorieën en conditieniveaus, waarbij de leeftijdsgroepen horizontaal zijn geplaatst.
Rust hartslag vrouwen:
| Leeftijdsgroepen | 18 – 25 | 26 – 35 | 36 – 45 | 46 – 55 | 56 – 65 | 65+ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Atleet | 54 – 60 | 54 – 59 | 54 – 59 | 54 – 60 | 54 – 59 | 54 – 59 |
| Uitstekend | 61 – 65 | 60 – 64 | 60 – 64 | 61 – 65 | 60 – 64 | 60 – 64 |
| Goed | 66 – 69 | 65 – 68 | 65 – 69 | 66 – 69 | 65 – 68 | 65 – 68 |
| Boven gemiddeld | 70 – 73 | 69 – 72 | 70 – 73 | 70 – 73 | 69 – 73 | 69 – 72 |
| Gemiddeld | 74 – 78 | 73 – 76 | 74 – 78 | 74 – 77 | 74 – 77 | 73 – 76 |
| Minder dan gemiddeld | 79 – 84 | 77 – 82 | 79 – 84 | 78 – 83 | 78 – 83 | 77 – 84 |
| Zwak | 85+ | 83+ | 85+ | 84+ | 84+ | 84+ |
Deze tabel geeft de aanbevolen hartslagbereiken voor vrouwen op basis van verschillende leeftijdscategorieën en conditieniveaus, waarbij de leeftijdsgroepen horizontaal zijn geplaatst.
Hoge bloeddruk bij kinderen
Bij kinderen is een verhoogde bloeddruk zonder onderliggend probleem zeldzaam, terwijl dit bij volwassenen meestal voorkomt. Meestal wordt hoge bloeddruk bij kinderen veroorzaakt door onderliggende factoren, zoals nierziekten, vernauwingen van bloedvaten, verhoogde druk in de hersenen of hormonale verstoringen. Bij oudere kinderen kunnen ook overgewicht of een inactieve levensstijl een rol spelen.
Hoge bloeddruk bij vrouwen
Hoge bloeddruk bij vrouwen kan al rond hun 30e manifesteren, sneller dan bij mannen. Het is belangrijk voor vrouwen van deze leeftijd om regelmatig hun bloeddruk te controleren en gezonde leefstijlgewoonten te bevorderen om het risico op hart- en vaatziekten te verminderen. Zwangerschap kan tot verhoogde bloeddruk leiden, en kwalen als zwangerschapsvergiftiging worden er zelfs door getypeerd, met risico’s voor in het latere leven. Symptomen zoals hoofdpijn, misselijkheid, kortademigheid, vermoeidheid en duizeligheid zijn bij mannen en vrouwen doorgaans niet verschillend.
Hoge bloeddruk bij etnische minderheden
Etnische verschillen kunnen invloed kunnen hebben op hypertensie. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat Afrikaanse vrouwen veel vaker last hebben van hoge bloeddruk dan vrouwen van Nederlandse afkomst, wel 5 tot 10 keer vaker. Deze onderzoeksresultaten kunnen leiden tot aanpassingen in de gezondheidszorg, met als doel de gezondheid van de bevolking te verbeteren.
Wat is het voedingsadvies bij hypertensie?
Voeding speelt een essentiële rol bij het voorkomen van hypertensie en, mits u al hypertensie heeft, het verlagen van uw hoge bloeddruk. Hier volgen enkele aanbevelingen voor een bloeddrukverlagend dieet.
Wat te doen bij hoge bloeddruk:
- Eet een dieet dat rijk is aan fruit en groenten: Groenten en fruit bevatten weinig natrium en veel kalium, wat de bloeddruk kan helpen verlagen. Streef naar ten minste vijf porties fruit en groenten per dag.
- Kies magere proteïne-bronnen: Vis, gevogelte en peulvruchten boven rood vlees, dat veel verzadigd vet bevat en de bloeddruk kan verhogen.
- Verminder de inname van verzadigde vet: Voedingsmiddelen met veel verzadigd vet kunnen de bloeddruk verhogen en het risico op hartziekten vergroten. Kies vetarme zuivelproducten, mager vlees en plantaardige eiwitbronnen.
- Verhoog de inname van vezels: Vezels kunnen helpen de bloeddruk te verlagen en het risico op hartziekten te verminderen. Kies volle granen, fruit, groenten en peulvruchten als bronnen van vezels.
- Beperk de inname van alcohol: Overmatig alcoholgebruik kan de bloeddruk verhogen en het risico op hartziekten vergroten. Mannen mogen niet meer dan twee drankjes per dag drinken en vrouwen niet meer dan één drankje per dag.
- Vermijd suikerhoudende dranken: Suikerhoudende dranken zoals frisdrank en gezoete thee kunnen de bloeddruk verhogen en bijdragen tot gewichtstoename. Kies in plaats daarvan water, ongezoete thee of spuitwater.
- Beperk de inname van natrium: Natrium is een van de belangrijkste boosdoeners bij het veroorzaken van hoge bloeddruk. Om de natriuminname te beperken, beperkt u bewerkte voedingsmiddelen, conserven en fastfood, en probeert u kruiden en specerijen te gebruiken in plaats van zout voor de smaak.
Deze voedingsaanbevelingen kunnen hypertensie helpen voorkomen en beheersen, maar het is essentieel om samen met een zorgverlener een persoonlijk voedingsplan op te stellen dat rekening houdt met individuele behoeften en gezondheidstoestand.
Hoe kan de diëtist u helpen om met hypertensie om te gaan in het dagelijkse leven?
Een geregistreerd diëtist kan een rol spelen bij het helpen omgaan met hoge bloeddruk in het dagelijks leven. Hier zijn enkele manieren waarop een diëtist kan helpen:
- Ontwikkeling van een persoonlijk voedingsplan: Een diëtist kan iemands voedingsgewoonten, gezondheidsgeschiedenis en levensstijlfactoren beoordelen om een gepersonaliseerd voedingsplan (voorbeeld dagmenu) te ontwikkelen dat hoge bloeddruk helpt beheersen.
- Langdurige ondersteuning bieden: Een diëtist kan langdurige ondersteuning bieden om mensen te helpen gemotiveerd en verantwoordelijk te blijven voor het maken van dieetaanpassingen. Dit bestaat uit vervolgconsulten, het bijhouden van de vooruitgang en het aanpassen van het voedingsplan indien nodig. Het aangepaste dieet moet de klachten niet verergeren en draaglijk zijn voor de client.
- Samenwerking met andere zorgverleners: Een diëtist kan samenwerken met andere zorgverleners, zoals huisartsen, medisch specialisten en paramedici, om te zorgen voor een alomvattende aanpak van hypertensie. Dit kan medicatiebeheer, veranderingen in levensstijl en dieetaanpassingen inhouden. De ketenzorg is hiervoor zeer geschikt en wordt in veel regio’s ingezet, zeker binnen Cardiovasculair Risicomanagement (CVRM).
Contact
Een diëtist kan mensen de kennis geven en begeleiding bieden, die nodig zijn om structurele, gepaste veranderingen in het dieet aan te brengen, die kunnen helpen om hoge bloeddruk te beheersen en de algemene gezondheid te verbeteren. Neem contact op met mij en maak een afspraak.
Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!
