Diëtist voor kinderen (en jongeren)

Uit onderzoek door het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) blijkt dat in 2022 maar liefst 1 op de vier personen tussen de 2 en 25 jaar te maken heeft met overgewicht. Als diëtist voor kinderen heb ik tijdens mijn 15 jaar ervaring vele kinderen en jongeren geholpen met het aanleren van een gezonde levensstijl. Alhoewel het bovenstaande voorbeeld over overgewicht gaat, is dat zeker niet het enige probleem waarvoor kinderen en jongeren een diëtist zoeken.

Er zijn diverse voedingsgerelateerde problemen waar een diëtist jongeren mee kan helpen. In dit stuk beschrijf ik eerst wat theorie en kennis rondom dit onderwerp, waar u zich eens in kunt verdiepen en besluit ik met enkele specifieke voedingsgerelateerde aandoeningen waar een kinderdiëtist bij kan helpen.

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Kunnen alle jonge leeftijdsgroepen last hebben van overgewicht of ondergewicht?
2. Wat eet een gemiddeld kind of jongere per dag?
3. Tips voor ouders
4. Voedselovergevoeligheid en allergie bij kinderen en jongeren
5. Darmproblemen en buikpijnklachten bij kleine kinderen
6. Vragen over voeding en gewicht bij kinderen

Kunnen alle jonge leeftijdsgroepen last hebben van overgewicht of ondergewicht?

In principe wel, maar de groep van 0-1 jarigen valt in een bijzondere categorie. Zuigelingen en babies vallen onder het toezicht van het consultatiebureau, met actieve bemoeienis van de ouders. Dit is een van de belangrijkste redenen waarom ouders van jonge kinderen regelmatige bezoekjes aan een consultatiebureau brengen.

Een diëtist voor kinderen speelt daar geen rol in, m.u.v. koemelkallergie. Voor de leeftijdsgroepen van 1-18 jaar is er een BMI-schaal ontwikkeld, die gebruikt kan worden of het kind overgewicht heeft (en dus moet afvallen), op gewicht is of ondergewicht heeft (en wellicht moet aankomen). BMI is uiteraard slechts een indicatie, het is geen conclusie. Het is zeer wel mogelijk dat er alsnog niets aan de hand is. 

Wat is BMI?

BMI staat voor Body Mass Index. Hiermee wordt de verhouding weergegeven tussen gewicht en lengte. Om het BMI te berekenen dient u de volgende formule te gebruiken:

BMI = gewicht (kg) / (lengte (m) x lengte (m)).

• Op basis van het resultaat kunt u bepalen of er sprake is van ondergewicht, gezond gewicht of ondergewicht. In de tabel wordt wel een onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. De BMI-waarden zijn voor jongens en meisjes iets anders dan bij volwassenen. Zie de waarden hieronder bij “Welk BMI hoort bij welke leeftijd?”
• Uiteraard zijn BMI-waarden globale cijfers, en gaat de berekening niet voor iedereen op. Bekend is dat bijvoorbeeld mensen uit India, Pakistan en Bangladesh een iets aangepaste schaal moeten gebruiken. Ook voor bodybuilders, topatleten en zeer lange mensen geldt dat BMI niet altijd tot de juiste conclusies leidt.
• Tenslotte, BMI is niet geschikt voor zwangere vrouwen. Zij moeten, maar dat spreekt voor zich, in gewicht aankomen.

Toch, als iemand (ver) buiten de gemiddelde waarden valt, dan is er voor de meeste mensen, de overgrote meerderheid zelfs, wel een indicatie van een mogelijk probleem; een bezoek aan een diëtist is dan aan te raden. Een diëtist kan helpen bij het vaststellen waarom iemand, bijvoorbeeld uw kind, ‘buiten de gemiddelden’ valt. Vervolgens kan de diëtist helpen met een persoonlijk voedingsadvies en veranderingen in de levensstijl te borgen, zodat het gewicht weer binnen de gezonde normen komt te vallen. 

Zijn overgewicht en ondergewicht echt problemen voor kinderen en jongeren?

Voor jonge kleuters, peuters en dreumesen is het eten van de juiste voeding in de juiste hoeveelheden erg belangrijk. Dit zijn namelijk de bouwstenen voor hun lichamelijke en geestelijke ontwikkeling. Ondergewicht kan voor kinderen net zo schadelijk zijn als overgewicht.

Mensen leren in hun jongste jaren al bepaalde eetpatronen en gewoontes aan, die zich door zullen zetten in het latere leven als volwassenen. Het is bewezen dat kinderen, die opgroeien met fastfood en frisdrank vaak op latere leeftijd moeite hebben met het adopteren van een gezondere levensstijl. Daarom is het voor de ouders van nu belangrijk om op de hoogte te zijn wat voor producten (en hoeveel!) zij hun kinderen dagelijks aan eten moeten voorschotelen; wat gezond is en wat juist niet.

Als diëtist voor kinderen help ik daar al jaren bij.

Welk BMI hoort bij welke leeftijd?

Er zijn aparte BMI-tabellen en grafieken gemaakt voor jongens en meisjes. De grafieken staan hieronder. Direct onder de grafiek vindt u in de toggle box de tabel met detailinformatie per leeftijdsgroep.

Wat eet een gemiddeld kind of jongere per dag?

Om ouders een beter idee te geven wat een kind van een bepaalde leeftijd dient te eten, heeft het Voedingscentrum een uitgebalanceerd voorbeeldmenu gemaakt voor kinderen in verschillende leeftijdsgroepen. Als diëtist voor kinderen volg ik deze lijn redelijk nauwlettend. De uitgebalanceerde selectie van maaltijden en tussendoortjes bieden een gevarieerde en voedzame maaltijd en dragen bij aan de ontwikkeling van gezonde eetgewoontes.

Het voedingscentrum maakt een onderscheid in de volgende leeftijdsgroepen:

• Leeftijdsgroep 1 tot en met 4 jarigen, dreumesen, peuters en kleuters
• Leeftijdsgroep 5 tot en met 8 jarigen, jongere basisscholieren
• Leeftijdsgroep 9 tot en met 12 jarigen, oudere basisscholieren
• Leeftijdsgroep 13 tot en met 18 jarigen, pubers

Al deze voorbeelddagmenu’s (ontbijt, lunch, tussendoor, avondeten) zijn afkomstig van het Voedingscentrum en ook daar te vinden.

Tips voor ouders

Als u uw kinderen gezonde dagelijks gezonde en afwisselende voeding aanbiedt, dan zal dat in de meeste gevallen goed gaan, maar er zijn een aantal valkuilen, die uw goede bedoelingen kunnen ondermijnen. Als diëtist voor kinderen zou ik altijd het volgende aanraden:

Laat kinderen mee kiezen, maar beperk de keuzes tot gezonde keuzes

Natuurlijk is geen enkel kind hetzelfde en moet kinderen ook de vrijheid gegeven worden om zelf de wereld te ontdekken. Dat betekent dat ze zelf moeten leren proeven en genieten van het leven, zonder ze te confronteren met een streng dieet. Een duwtje in de goede richting is zeer verstandig.

Breng kinderen niet onnodig in de verleiding

Als ouders dient u sterk in de schoenen te staan om langs een McDonalds te rijden met hongerige kinderen op de achterbank, of de sectie met snoep en chips over te slaan in de supermarkt. Neem uw kinderen dan ook niet mee naar de supermarkt, als ze hongerig zijn en rijd een blokje om om de McDonalds te vermijden. Zorg voor voldoende activiteiten en biedt ze gezonde tussendoortjes aan.

Gebruik eten niet als beloning:

Dit zet aan tot verkeerde impulsen waardoor ze naar eten zullen grijpen, als ze zich verdrietig of neerslachtig voelen. Eten moet lekker, voldoende en voedingsrijk zijn, maar het moet ook duidelijk zijn dat overdaad schaadt.

Koop en kook eten samen met uw kinderen

Kinderen die mee kunnen beslissen over wat ze eten en hoe het gemaakt is/wordt, zullen uiteraard meer eetlust opwekken dan kinderen die dat niet doen.

Denk niet te lichtzinnig over diëten

Zet uw kind niet zomaar op een (modisch) dieet, dat doet vaak meer kwaad dan goed. Vrijwel elk dieet is, normaal gesproken, gemaakt voor volwassenen. Volwassenen en kinderen hebben verschillende voedingsbehoeftes, zowel qua calorieën als voedingsstoffen.

Het beste is om samen met een diëtist een gezond voedingsplan op te zetten, dat goed rekening houdt met de smaakvoorkeur en voedingswensen van het kind zelf. “Hoe kan je snel afvallen als kind?”; is niet de juiste vraag, het gaat om een betere leefstijl, met betere voedingskeuzes en door meer te bewegen. Verantwoord afvallen is dan het logische gevolg.

Wanneer is een diëtist voor kinderen een goed idee?

Wanneer uw kind ondanks alle voedingstips structureel problemen blijft houden met het eten van een normaal dieet, dan is er wel een probleem. Zeker als zij niet langer binnen de normale groeicurve vallen, zowel qua lengte als gewicht (zie hierboven bij kop “BMI voor kinderen”), dan is het verstandig om goed te onderzoeken waar dit nu precies aan ligt. Hoe eerder deze oorzaak wordt vastgesteld, des te groter is de kans dat het probleem adequaat kan worden opgelost. 

Ondergewicht bij kinderen en jongeren

Als u al langere tijd diverse manieren heeft geprobeerd om uw kind beter te laten eten, dan kan uw kind een “lastige eter” zijn. Dit is iets anders dan kieskeurig zijn of “kleine eter”zijn, wat normale verschijnselen zijn bij peuters en kleuters. Er zijn maar weinig hele jongeren die alles zonder weerspraak opeten.

Als jonge kinderen moeilijk eten, dan is er sprake van een probleem, maar dat is a) in de meeste gevallen oplosbaar met slimme benaderingen en b) een fase die doorgaans weer overgaat. 

Lastige jonge eters die later volwassen moeilijke eters worden

Het blijft bij jonge kinderen wel belangrijk om te achterhalen waarom zij bepaalde afwijkende eetgewoontes ontwikkelen en/of structureel onvoldoende eten. Gaat het bijvoorbeeld samen met een gebrek aan beweging, ongezonde eetgewoontes, of ligt er misschien een medische oorzaak aan ten grondslag? In dat laatste geval is medische hulp noodzakelijk, met de huisarts als eerste aanspreekpunt.

Kinderen met bijvoorbeeld autismespectrumstoornissen of ADHD kunnen enorme moeite hebben met het ontwikkelen van gezonde eetgewoontes. Als ouder kunt u zoiets alleen niet gemakkelijk oplossen. In het geval van autisme kan een extreme voedingsvoorkeur doorwerken tot de volwassenheid.

Voedselovergevoeligheid en allergie bij kinderen en jongeren

Steeds meer kinderen lijken last te hebben van overgevoeligheid voor bepaald voedsel en ontwikkelen een allergie. Algemene klachten bij een allergische reactie kunnen zijn:

• Niezen
• Jeuk
• Tranende ogen
• Roodheid van de huid
• Eczeem
• Vermoeidheid
• Concentratieproblemen
• Moeite met slapen
• Darmkrampen
• Diarree
• Benauwdheid.

De oorzaak van deze toename ligt in de bestanddelen van het voedsel. Steeds meer (ongezonde) conserveringsmiddelen, kleur-, geur- en smaakstoffen vinden hun weg in het voedsel. Ook bestrijdingsmiddelen spelen een rol.

Er kan ook een genetische en zelfs medische oorzaak aan de overgevoeligheid voor een bepaald voedsel aan ten grondslag liggen. 

De meest voorkomende voedselallergieën en overgevoeligheid voor kinderen

• Koemelkallergie en zuivelproducten (Koemelkvrij dieet of lactosevriij dieet)
• Pinda’s en noten
• Glutenvrij dieet
• Artificiële voedingssupplementen

Heeft u het idee, dat uw kind overgevoelig is voor een bepaalde voedingsstof, of zelfs een allergische reactie vertoond? Raadpleeg  dan een medische hulpverlener om dit verder uit te zoeken. Als er verder geen onmiddellijk gevaar dreigt met betrekking tot de overgevoeligheid of allergie vraag dan toch eens advies aan een diëtist.

Een diëtist voor kinderen kan een dieet samenstellen dat ervoor zorgt, dat uw kind alle voedingsbestanddelen binnenkrijgt, die nodig zijn voor een gezonde lichamelijke ontwikkeling.

Darmproblemen en buikpijnklachten bij kleine kinderen

Darmproblemen en buikpijnklachten bij kinderen worden vaak veroorzaakt door voedingsgerelateerde factoren. Peuterdiarree is een aandoening waarbij jonge kinderen frequent dunne ontlasting hebben. Obstipatie bij kleine kinderen betreft een situatie waarin ze minder dan drie keer per week ontlasting hebben. Buikpijnklachten kunnen ontstaan door diverse voedingsproblemen, maar ook een signaal zijn van iets ergers. 

Wat is peuterdiarree?

Kinderen met peuterdiarree hebben meestal meerdere keren per dag (soms wel tot 10 keer) dunne ontlasting die er papperig uitziet en een sterke geur heeft. Deze ontlasting bevat vaak onverteerde voedselresten. Ze groeien meestal normaal en voelen zich over het algemeen niet ziek.

De oorzaak van de diarree is meestal te vinden in het dieet van het kind. Een tekort aan vet, een tekort aan voedingsmiddelen die vezels bevatten en een teveel aan vruchtensuikers uit sappen, vooral appelsap, zijn veelvoorkomende oorzaken. Dit voedingspatroon zorgt ervoor dat de diarree aanhoudt.

Gelukkig is er geen risico op uitdroging.

Wat houdt obstipatie bij kleine kinderen in?

Obstipatie bij kleine kinderen komt voor wanneer ze minder dan drie keer per week ontlasting hebben of last hebben van harde, droge ontlasting. Elk kind heeft zijn eigen ontlastingspatroon, waarbij sommige kinderen drie keer per dag naar het toilet gaan en anderen slechts drie keer per week. Verstopping bij kinderen wordt vaak veroorzaakt door een ongezond voedingspatroon, een verkeerde levensstijl, gebrek aan beweging, stress en psychologische factoren.

Soms kan verstopping ook een symptoom zijn van een andere ziekte. 

Hoe ontstaan buikpijnklachten bij kinderen?

Buikpijnklachten bij kinderen kunnen veroorzaakt worden door voedingsproblemen. Sommige kinderen ervaren buikpijn en overgeven als gevolg van bepaalde voedingsmiddelen. Ondervoeding en ondergewicht kunnen ook leiden tot buikpijn.

Het is essentieel om te zorgen voor een evenwichtig dieet met de juiste voedingsstoffen om ondergewicht bij kinderen te voorkomen. Bij regelmatige buikpijnklachten is het verstandig een arts te raadplegen. De arts kan de situatie beoordelen, voedingsgerelateerde problemen identificeren en passend advies geven.

Let goed op de voeding van het kind en mogelijke verbanden tussen voeding en buikpijn, om gepaste maatregelen te nemen ter bevordering van het welzijn van het kind.

Vragen over voeding en gewicht bij kinderen

Wilt u  meer weten over dit onderwerp? Neem dan gerust contact met me op. Als diëtist voor kinderen en jongeren help ik u graag om uw dreumes, peuter, kleuter, basisscholier of puber om goede eetgewoontes aan te leren. Kinderen verdienen een gezonde start. Alle kinderen!

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!