Diarree

In Nederland komen jaarlijks ongeveer 4,5 miljoen gevallen voor van acute diarree, veroorzaakt door virussen, bacteriën of een parasiet.  Kinderen tot 5 jaar worden het vaakst getroffen, maar iedereen kan er te maken mee krijgen. Diarree komt nooit gelegen, kan tijdelijk of chronisch zijn; ernstig of licht in hevigheid. Dikwijls wordt u ermee geconfronteerd op vakantie; als u van uw huidige voedingspatronen afwijkt; of als u stress of ziekte ervaart. 

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Wat is diarree?
2. Wat kunt u doen, als u diarree heeft?
3. Speelt voeding een rol bij diarree?

Wat is diarree?

Diarree is dunne, waterige poep. Meestal gaat dit gepaard met rommelende, borrelende darmen, opgeblazen gevoel in de maag, buikpijn na eten, aanhoudende buikpijn, een verhoogde aandrang om naar de wc te gaan en buikkrampen. De kleur en stevigheid van poep kan veel vertellen over uw gezondheid. Er zijn verschillende soorten diarree, veroorzaakt door verschillende factoren. Mensenspreken er onderling niet graag over, maar het is belangrijk om uw eigen ontlasting af en toe kritisch te bekijken. Zo kunt u er achter komen of alles intern nog wel lekker loopt.

Gezonde en ongezonde poep

Gezonde poep is normaal gesproken donkerbruin (chocoladepasta) van kleur en ziet er  smeuïg en gladjes uit. Donkere ontlasting is doorgaans goede ontlasting. De kleur en stevigheid van de ontlasting kunnen een beetje veranderen door wat u eet.

• Afhankelijk van voeding: Wanneer u spinazie hebt gegeten, zal ontlasting er een beetje groenig uitzien, en bietjes of rode kool kan de ontlasting een beetje rood kleuren. Het eten van veel fruit of ijs zorgt ervoor dat de poep juist weer wat zachter en licht van kleur is. 
• Mais en pinda’s zijn moeilijker te verteren en kunt u zelfs geheel onverteerd in de ontlasting terugvinden.
• Gele poep: gaat vaak gepaard met sterke geur; wordt veroorzaakt door bacteriën, afbraakproducten van eiwitten en gassen.
• Lichtbruine of grijze ontlasting kan duiden op een galblaasprobleem.

Wat is het verschil tussen zachte ontlasting en diarree?

Het is belangrijk om het onderscheid tussen zachte ontlasting en diarree te begrijpen. Het grote verschil tussen diarree en zachte ontlasting is dat diarree meestal gepaard gaat met meer dan drie wc-bezoeken per dag. Deze wc-bezoeken zijn in de meeste gevallen zeer dringend, omdat de aandrang niet onderdrukt kan worden. Diarree wordt gekenmerkt door losse, bridge of waterige ontlasting.

Zachte ontlasting is meestal het gevolg van bijvoorbeeld veel fruit eten, of ijs. Wanneer u regelmatig zachte ontlasting hebt, kan dit een teken zijn dat u meer vezelhoudende producten moet eten. Zachte ontlasting is vrij normaal en niet schadelijk. Het heeft niets te maken met diarree, wat een symptoom van een onderliggende ziekte is. 

Wat voor soorten diarree bestaan er?

• Buikgriep: een veel voorkomende soort van acute diarree en zeer besmettelijk. De diarree is het gevolg een maag-darminfectie, die vaak veroorzaakt wordt door het norovirus of een bacterie. Andere veel voorkomende symptomen of klachten van buikgriep zijn heftig braken (of juist buikgriep zonder overgeven), krampende buikpijn, aanhoudende misselijkheid, koorts en hoofdpijn. In de meeste gevallen is een doktersbezoek of medicatie niet noodzakelijk. 
• Chronische diarree: doorgaans het gevolg van een onderliggende darmaandoening en darmklachten. 
• Gele diarree: wanneer de diarree een gelige kleur heeft en vrij hard stinkt, kan dit het gevolg zijn van een aandoening in de darmen of een versnelde passage van het voedsel.
• Zwarte diarree: Een zwarte stoelgang kan het gevolg zijn van een bloeding in de hoger gelegen delen van het maag-darmkanaal. Dit zijn de zones tussen de slokdarm, maag of dunne darm. Zwarte of donkergekleurde stoelgang kan ook te wijten zijn aan bepaalde medicatie zoals ijzersupplementen.
• Groene diarree: Wanneer uw ontlasting een groene kleur heeft, kan dit een symptoom zijn van aandoeningen aan de lever, aan de galblaas, en overmatig gebruik van alcohol- of laxeermiddelen. Het kan even goed een gevolg zijn van het eten van veel bladgroenten, zoals spinazie of boerenkool.
• Overloopdiarree: Daandoening waarbij dunne ontlasting vaak voorkomt als gevolg van een verstopping in de dikke darm, waardoor vloeibare ontlasting langs de obstipatie lekt.
• Slijmerige of bloederige afscheiding: Als u naast diarree ook een slijmerige of bloederige afscheiding bij de dunne ontlasting heeft, heeft u mogelijk een ontsteking van het maag-darmstelsel. Dit is bijvoorbeeld het geval bij dysenterie en de Ziekte van Crohn. Hoe donkerder dit bloed is, hoe hoger de bloeding in de darmen zit.

De verschillende oorzaken van diarree

Diarree kan veel verschillende oorzaken hebben. Hieronder de meest voorkomende:

• Meestal krijgen mensen last van diarree nadat er iets ‘verkeerds’ gegeten is, oftewel voedselvergiftiging. De maag en darmen raken dan geïrriteerd en overwerkt. Dat kan als gevolg van een bacterie, bijvoorbeeld Giardia lamblia of dysenterie, afkomstig van rauw vlees, bedorven etenswaren of besmette oppervlaktes. Als het lichaam zo snel mogelijk van een bepaalde stof af wil, zal er ook acute diarree ontstaan. 
• Een infectie door middel van virus of andersoortige parasiet kan eveneens leiden tot diarree. Er kan een ontsteking in het spijsverteringskanaal ontstaan, bijvoorbeeld gastro-enteritis (kan ook bacterieel zijn), norovirus of COVID/corona. Incubatietijd van buikgriep kan variëren van uren tot enkele dagen. Doorgaans bent u er binnen twee tot vijf dagen vanaf, maar het kan zeker langer duren.
• Zwangerschap. De enorme hormoonschommelingen in combinatie met veranderingen in het lichaam kunnen flink misselijk maken, maar ook diarree veroorzaken.
• Medicijnen: bepaalde geneesmiddelen kunnen ook diarree als bijwerking hebben.
• Overmatige inname van koolzuurhoudende dranken, alcohol, een voedselintolerantie of bepaalde medicijnen en het gebruik van sondevoeding, het eten van veel druivensuiker, en producten met aspartaam kunnen ook voor buikloop zorgen.

Wie krijgen er last van diarree?

Diarree is niet leeftijdsgebonden, maar heeft wel verschillende oorzaken en risico’s. Voor wat oudere kinderen en volwassenen is dit meestal geen enkel probleem. Een aanpassing in het dieet zorgt ervoor dat het meestal na een paar dagen weer over is.

• Hele jonge kinderen zijn vaak heel vatbaar voor het ontwikkelen van diarree. In de meeste gevallen heeft dit te maken met een overgevoeligheid van de maag, of het nuttigen van te veel fruitsap of fruit, en het te weinig consumeren van vezelrijke producten.
• Ook oudere mensen krijgen vaker last van diarree. Dit kan te maken hebben met de medicatie die ouderen slikken, maar ook als gevolg van onvoldoende vezelrijk voedsel.

Wat kunt u doen, als u diarree heeft?

Wat te doen tegen diarree? Mensen die last hebben van diarree doen er allereerst goed aan om enkele dagen rustig aan te doen. Blijf binnen, zorg voor een goede hygiëne (handen en billen wassen na een toiletbezoek) en controleer regelmatig de lichaamstemperatuur of er geen sprake van koorts is.

• Drinken: Probeer minimaal twee tot drie liter water per dag te drinken om uitdroging te voorkomen. Drink regelmatig kleine slokjes lauw warm water, groene thee of bouillon.
• Wat eten bij buikgriep?: Als u zich weer wat beter voelt, begin met kleine maaltijden van niet gekruid, vezelrijk voedsel, zoals beschuit, wortels en rijst.
• Medicijngebruik: Loperamide of Imodium kunnen helpen bij de genezing van diarree. Beide medicijnen zijn zonder recept bij de apotheek te verkrijgen. (Lees voor inname eerst de gebruiksaanwijzing door!)

Risico’s van aanhoudende diarree

Een van de grootste risico’s bij aanhoudende diarree is uitdroging. Dit speelt vooral een belangrijke rol bij ouderen en bij baby’s en hele jonge kinderen. Daarom is het heel belangrijk om de vochtinname goed in de gaten te houden. Er dient minimaal 2 tot 3 liter vocht per dag gedronken te worden. Drink kleine slokjes gedurende de hele dag, liefst op lauwwarme temperatuur. Om het water goed door het lichaam te laten opnemen, is het belangrijk dat het lichaam ook genoeg mineralen tot de beschikking heeft. Rehydratie poeder of tabletten en cafeïnevrije sportdranken kunnen helpen de uitdroging tegen te gaan.

Symptomen van uitdroging zijn hoofdpijn, buikkramp, kramp in de spieren, misselijkheid, futloosheid. Ernstige uitdroging kan schade en uitval van de organen veroorzaken en zelfs de dood tot gevolg hebben.

Heeft uw kind last van diarree en is het minder alert of slaperig? Wordt oma wazig in haar antwoorden? Wacht niet langer en neem direct contact op met de dokter of medisch specialist. Uitdroging kan tot uitval van organen en zelfs tot de dood leiden!

Sepsis of bloedvergiftiging

Jonge kinderen, ouderen en mensen met een gecompromitteerd immuunsysteem lopen bij aanhoudende diarree een verhoogd risico op sepsis. Bloedvergiftiging kan ontstaan als een heftige lichamelijke reactie op een schimmel, bacterie, parasiet of virus. Dit kan leiden tot ontstekingen van de blaas, longen en een hersenvliesontsteking.

Diarree op vakantie

Veel mensen krijgen op vakantie last van waterige ontlasting of diarree. Dit is meestal het gevolg van een combinatie van een overgevoelige maag, afwijkende eetgewoonten, onvoldoende hydratatie, stress en moeheid. Heeft u misschien teveel alcohol gedronken, of heel veel fruit of fruit houdende drankjes genuttigd? Of juist veel te weinig water gedronken tijdens de reis? Dan kan dit de reden zijn waarom u tijdelijk veel wc-bezoeken zal moeten afleggen.

Neem altijd een stripje loperamide of andere diarree remmers (of diarreestopper) mee in de toilettas. Dehydratiezouten kunt u zo nodig vervangen door een groot glas water met twee eetlepels zout en een schep suiker te mengen. Coca-Cola is ook wereldwijd te verkrijgen en kan ervoor zorgen dat het borrelen van de maag ophoudt.

In sommige landen wordt het drinken van kraanwater sterk afgeraden. Wees ook voorzichtig met ijsblokjes en rauw voedsel. Een goede hygiëne kan veel maagproblemen voorkomen. Was daarom altijd uitgebreid uw handen (tot uw ellebogen) en gezicht voordat u gaat eten en zodra u uitgegeten bent.

Aanhoudende diarree

Houdt de diarree lang aan, en heeft u ook andere lichamelijke klachten zoals futloosheid, misselijkheid, gebrek aan eetlust of griepachtige verschijnselen? Dan adviseren ik u om naar de dokter te gaan. Misschien heeft u last van een virus of hardnekkige bacterie.

Frequente stoelgang gaat gepaard met het verlies van zout en vocht uit het lichaam. Ook voldoende aanbreng van energie en eiwitten (in vlees, vis, eieren, kaas, volle melkproducten) is erg belangrijk voor een goede spijsvertering. Vezelrijke producten zoals witte rijst, droge kaakjes en bananen zijn juist weer goed, maar moeilijk verteerbare vezels zoals bruin brood, roggebrood, zilvervliesrijst en dergelijke moeten juist weer vermeden worden.

Veel mensen lopen tijdens hun vakantie in het buitenland een virus of een bacteriële infectie op die alleen met de juiste medicijnen behandeld kan worden. Laat uw dokter weten wanneer u op vakantie bent geweest en naar welk land. Dit kan uw dokter helpen bij het vaststellen van de diagnose.

Speelt voeding een rol bij diarree?

Ja, natuurlijk! Voeding speelt in verreweg de meeste gevallen de grootste rol bij het ontstaan van diarree. Het speelt ook een hele belangrijke rol bij de genezing en het voorkomen van waterige ontlasting. Zoals gezegd, iedereen heeft wel eens last van diarree. In de meeste gevallen is veel drinken, paar dagen rustig aan doen en het eten van vezelrijk voedsel voldoende om weer snel beter te zijn. Als het na een paar dagen nog niet over is, dan is het tijd om medisch advies te vragen.

Naar de huisarts of diëtist gaan

Mocht de diarree langer aanhouden dan een paar dagen dan wordt het tijd voor een bezoekje aan de dokter en/of diëtist.

In eerste instantie zal de medische hulpverlener proberen vast te stellen wat de oorzaak is van de waterige ontlasting, en de patiënt controleren op uitdroging. Een bloedonderzoek of onderzoek van uw poep kan uitwijzen of de diarree veroorzaakt wordt door een vervelende bacterie of dat u misschien een ontsteking in uw darm of maag heeft.

Bij overgevoeligheid voor speciale voedingsstoffen of allergie kan de diëtist helpen bij het samenstellen van een meer vezelrijk dieet, wat de overgevoeligheid van de maag en darmen positief kan beïnvloeden. Daarnaast kan de diëtist aangeven wat u beter niet kunt eten of drinken. Een diëtist kan u helpen door u van advies te dienen over hoe u uw stoelgang weer onder controle krijgt!

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!