Decubitus

Decubitus is een pijnlijke aandoening, die moeilijk te genezen is. Wat is decubitus precies, hoe ontstaat het en hoe kan het behandeld worden? In de eerste plaats, decubitus is een beschadiging van de huid. Het wordt ook wel een doorligplek, doorligwond, doorligwonden of drukplek genoemd. Het komt vooral voor bij mensen, die veel in dezelfde houding zitten of liggen en het is een pijnlijke, vervelende aandoening.

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

• Hoe ontstaat decubitus?
• Kan decubitus voorkomen worden?
• Speelt voeding een rol bij decubitus?
  
• Kan de diëtist helpen bij het tegengaan van decubitus

Hoe ontstaat decubitus?

Wanneer er op een bepaalde plek van het lichaam langdurig druk of wrijving op de huid (de drukplek) is, wordt deze rood en geïrriteerd. Langdurige druk zorgt ervoor, dat kleine haarvaatjes in de huid worden dichtgedrukt. Hierdoor kan onze huid onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen ontvangen. Het lijkt onschuldig, een rood plekje op de huid dat niet geneest, maar dat is het niet. In eerste instantie uit zich dit in gevoelige, beurse plekken. Dit klinkt vrij onschuldig, maar wanneer er geen maatregelen worden getroffen zal de opperhuid na enige tijd scheuren of openspringen. Hierdoor ontstaan er oppervlakkige, pijnlijke, open wonden, die moeilijk te genezen zijn.

Wie loopt er risico op decubitus?

Decubitus komt voor bij mensen die vaak uren in dezelfde houding zitten (of liggen). Normaliter geeft ons lichaam een signaal af dat we van houding moeten veranderen. Mensen in coma, mensen met zenuwschade en mensen die de kracht niet meer hebben om zelf in een andere houding te gaan zitten of liggen, lopen het risico op de ontwikkeling van beginnende decubitus.

Het aantal ouderen van 65 jaar en ouder, die decubitus ontwikkelen, neemt toe in Nederland. Onder de ouderen boven de 65 jaar zijn en nog thuis wonen, ontwikkelt 1% decubitus. Van de ouderen die in ziekenhuizen of in de chronische zorgsector verblijven, ontwikkelt 6 tot 10% een vorm van decubitus. De oorzaak van het verschil in deze toename staat in direct causaal verband met de mate van persoonlijke zorg.

Hoe verloopt decubitus?

Decubitus is onder te verdelen in 4 stadia:

• Stadium 1: Een rode plek op de huid, de plek verdwijnt niet.
• Stadium 2: Een rode plek met (open) blaren, oftewel excoriatie.
• Stadium 3: Oppervlakkige decubitus. Een open huidwond, waarbij de schade zelfs kan doordringen tot in het bindweefsel.
• Stadium 4: Diepe decubitus. Een grote, open gele wond met veel schade aan het weefsel, dat mogelijk aan het afsterven (necrose) is. Deze weefselsterfte kan overslaan tot de spieren en botten.

Kan decubitus voorkomen worden?

Het voorkomen van doorligwonden en drukplekken lijkt in de basis een haalbare zaak:

• Zorg ervoor dat de huid schoon en droog blijft.
• Verander regelmatig van lichaamshouding.
• Zorg dat de weerstand van de persoon in kwestie optimaal is
• maak gebruik van diëtaire aanpassingen voor een optimaal resultaat.

Toch is preventie makkelijker gezegd dan gedaan. Mensen die zelf niet meer in staat zijn om hun lig- of zithouding aan te passen, zijn vaak afhankelijk van de hulp van anderen. Verzorgingsinstanties moeten deze intensieve zorg wel kunnen bieden, qua mankracht en dat is in praktijk niet altijd zo.

preventie & behandeling

Doorligplekken ontstaan vaak op de volgende plekken: de hielen en onderkant van de voeten, tussen de tenen, doorligplekken op de billen, stuit, rug, binnen- en achterkant van de benen. Om te voorkomen dat er een pijnlijke, slecht genezende huidwond ontstaat, is het natuurlijk zaak om regelmatig de druk weg te nemen door een andere houding aan te nemen en de huid te laten ademen en schoon en droog te houden.

Er zijn ook verschillende hulpmiddelen op de markt, die verlichting kunnen geven, zoals de antidecubitus matras, antidecubitus crème, pleisters en antidecubituszalf. Overleg dit wel altijd met uw huisarts (en thuiszorgorganisatie), want een juiste aanpak maakt veel verschil voor (de snelheid van) het resultaat. Als decubitus niet overgaat met deze middelen en eerstelijnszorg, dan moet er extra wondzorg ingeschakeld worden. 

Speelt voeding een rol bij decubitus?

Voeding speelt in alle lichamelijke processen een grote rol, zo ook bij decubitus. In het geval van wondgenezing heeft het lichaam eiwitrijke voeding nodig. Mensen met de volgende gezondheidsklachten hebben een groter risico op decubitus wanneer zij bedlegerig worden:

• Een laag lichaamsgewicht
• Ongewenst gewichtsverlies
• Ondervoeding
• Te lage eiwitinname bij de voeding
• Bij uitdroging

Oudere mensen en mensen die bedlegerig zijn hebben vaak moeite om de juiste voedingsstoffen in voldoende mate binnen te krijgen. Juist voor deze mensen is het belangrijk om goed en gezond te eten. 

Kan de diëtist helpen bij het tegengaan van decubitus?

Een tekort aan voedingsstoffen (pdf) is één van de oorzaken van het ontstaan van drukplekken. Ook de ernst van de aandoening en de genezing wordt beïnvloed door uw eetgedrag. Een diëtist kan bij de behandeling een waardevolle rol spelen, en zeker ook bij het verlagen van het risico op beginnende decubitus. Voeding die een rol speelt in de preventie van drukwonden en de behandeling van decubitus zijn; eiwitten, vitaminen en voldoende vocht.

• Het lichaam heeft eiwitten/proteïne nodig voor de aanmaak van onder andere nieuw spierweefsel, maar ook voor herstelling van beschadigde huid. Een eiwitrijk dieet vormt de kern van anti decubitus-voedingssupplementen.
• Vitamine A is betrokken bij de aanmaak van nieuw weefsel zoals epitheel. Vitamine D speelt een rol bij wondgenezing en het immuunsysteem. Suppletie is aan te raden.
• Vocht: voldoende drinken is erg belangrijk voor wondgenezing. Het lichaam heeft (veel) water nodig voor het proces van herstel.

schakel een diëtist in

U kunt natuurlijk ook altijd zelf contact opnemen met een diëtist, als u of een naaste last heeft van (beginnende) decubitus. Heeft u een vraag of behoefte aan persoonlijk voedingsadvies op dit gebied? Ik sta u dan graag te woord. Decubitus kan erg pijnlijk en lastig zijn. 

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!