Coeliakie (Glutenallergie)

Coeliakie staat in Nederland beter bekend als glutenallergie. Het is een aandoening aan de darmen die bij ongeveer 1% van de bevolking voorkomt, wat neerkomt op zo’n 170.000 mensen. Slechts 1 op de 5 personen is zichzelf echter bewust van het feit dat zij Coeliakie hebben, voornamelijk omdat het ook in lichtere mate voor kan komen. 

De diagnose glutenallergie wordt vaak pas op latere leeftijd gesteld, in een kwart van de gevallen zelfs pas bij patiënten van 60 jaar of ouder. In 20% van de gevallen wordt de diagnose zelfs pas gesteld bij patiënten die ouder zijn dan 65 jaar.

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

1. Wat is coeliakie?
2. Wie loopt risico op coeliakie?
3. Wat zijn de vroege symptomen van coeliakie bij volwassenen?
4. Welke voeding speelt een rol bij coeliakie?
5. Kan de diëtist helpen bij het tegengaan van coeliakie?

Wat is coeliakie?

Coeliakie wil zeggen dat u overgevoelig bent voor het eiwit gluten. De kans dat dit het geval is ligt bij vrouwen gemiddeld twee keer zo hoog dan bij mannen. Het eiwit gluten zit in verschillende graansoorten, waaronder brood en pasta. Het eten van producten met het eiwit gluten kan leiden tot;

• hevige buikpijn
• diarree
• sterk gewichtsverlies
• een opgeblazen gevoel (veel lucht in darmen)
• winderigheid

Glutenallergie wordt vastgesteld met bloedonderzoek en onderzoek van darmslijmvlies. Dit onderzoek wordt zowel bij ouderen als kinderen op dezelfde wijze uitgevoerd. Is er sprake van Coeliakie bij kinderen, dan kan een kind slecht groeien of vermageren. De enige behandeling die mogelijk is, is eten zonder gluten.

Wat zijn gluten?

Gluten zijn een eiwitten(mengsel) die voornamelijk voorkomen in graansoorten, waaronder tarwe rogge en gerst. Deze graansoorten worden gebruikt om onder meer brood en pasta te maken. Deze worden normaal gesproken gewoon verteerd in uw maag-darmstelsel. Personen die heftig  reageren op de inname van gluten, leiden aan coeliakie. Het is voor deze mensen dus aan te raden om gluten te vermijden.

Het belangrijke kenmerk van een “gluut” is dat deze ervoor zorgt, dat brood luchtig wordt. De verwerking van gluten in het lichaam verloopt volgens hetzelfde proces als de verwerking van eiwitten uit andere voedingsmiddelen. Toch kan het zijn dat uw lichaam gevoelig is voor gluten.

Wat is het verschil tussen gluten-intolerantie en coeliakie?

Ondanks dat velen de termen glutenallergie of glutenintolerantie door elkaar gebruiken, betekenen ze niet hetzelfde.

Coeliakie is een auto-immuunziekte, die het spijsverteringsproces beïnvloedt. Het is daarmee ook een stuk heftiger dan een gluten intolerantie. Dit komt omdat coeliakie kan zorgen voor schade aan de dunne darm. De allergische reactie beschadigt het vermogen van uw dunne darm om voedingsstoffen op te nemen en te verwerken.

De schade aan de dunne darm kan leiden tot ondervoeding, doordat de voedingsstoffen niet of nauwelijks worden opgenomen. Andere specifieke symptomen van coeliakie zijn;

• mistig gevoel in het hoofd
• bultjes
• tintelende handen of voeten
• chronische vermoeidheid

Bij een glutenintolerantie ligt dit anders. De symptomen zijn erg vergelijkbaar met coeliakie, waardoor uw last kunt krijgen van; een opgeblazen gevoel, buikpijn en winderigheid (flatulentie). Toch is het geen auto-immuunziekte; er ontstaat geen schade aan de dunne darm, als er toch gluten worden gegeten. Het verschil tussen gluten allergie of intolerantie is dus dat een gluten intolerantie niet zorgt voor blijvende schade aan de dunne darm, terwijl dit bij een allergie wel het geval is.

Wat is de oorzaak van coeliakie?

Ondanks veelvuldig onderzoek naar coeliakie is het nog niet helemaal duidelijk hoe de auto-immuunziekte precies ontstaat. Wat wel al vaststaat is dat erfelijkheid een belangrijke rol speelt. Als bij een van de ouders coeliakie is vastgesteld, is de kans dat het kind het krijgt of ook al heeft zo’n 10%. 

Daarnaast zijn er ook onderzoeken, die uitwijzen dat coeliakie te maken heeft met omgevingsfactoren. Toch is hier nog te weinig onderzoek naar gedaan om een definitieve uitspraak te kunnen doen.

Wie loopt risico op coeliakie?

Dat glutenallergie erfelijk is, wil niet zeggen dat dit de enige factor is. Er zijn nog andere factoren die de kans op gluten allergie op latere leeftijd verhogen. Hieronder hebben we een factoren die het risico op coeliakie op latere leeftijd verhogen:

• Een of meerdere eerstegraads familieleden met coeliakie;
• Het hebben van andere auto-immuunziekten;
• iGa deficiëntie
• Syndroom van Down
• Syndroom van Turner
• Syndroom van Williams

Het hebben van een of meerdere van bovengenoemde factoren kan het coeliakie herkennen lastig maken. De coeliakie klachten zijn in sommige gevallen namelijk vergelijkbaar, zeker als er sprake is van andere auto-immuunziekten.

Een coeliakie dieet kan in deze gevallen aan te raden zijn. Op die manier kunt u bekijken of de klachten verminderen zodra er aanpassingen in het dieet zijn gedaan. Voor mensen die zich afvragen: “Coeliakie, wat is dat?” raden we aan om eerst goed onderzoek te doen en eventueel een arts in te schakelen.

Coeliakie bloedTest

Op coeliakie testen is daarom aan te raden zodra u last krijgt van een of meerdere van bovengenoemde factoren. Dit kan via een coeliakie bloedtest, die wordt afgenomen bij de huisarts.

Vereniging NCV

Het is daarnaast mogelijk om u aan te sluiten bij de coeliakievereniging, de NCV Glutenvrij; deze organisatie adviseert u hoe (manieren, producten) u goed met de diagnose kunt leven. Ze zijn zeer actief met allerlei bijeenkomsten, en doen ook veel voor de jeugd. Voor jongeren met coeliakie en bijpassend dieet kan dat een optie zijn.

Welke voeding speelt een rol bij coeliakie?

Bij het behandelen van een glutenallergie worden specifieke producten afgeraden, waarbij u in veel gevallen zelf al kunt inschatten dat er gluten in het product zitten. Toch wordt bij dokters regelmatig de vraag gesteld: “Waar zitten gluten in?”.

Hiernaast (links) heb ik daarom een ‘waar zitten gluten in lijst’ samengesteld, zodat u weet welke producten u moet vermijden.

In welke voedingssoorten zitten veel gluten in:  

• Brood
• Pizza
• Pasta
• Koekjes
• Cake
• Taart
• Crackers

Toch zijn er ook veel producten waar wel gluten in zitten, waar u het in eerste instantie niet van zou verwachten. Dit zijn producten als soepen, sauzen, snoep, ijssoorten en zelfs bepaalde biersoorten.

Door deze producten te vermijden in een glutenvrij dieet kunt u de symptomen van coeliakie tegengaan.

wanneer mag een product bestempeld worden als glutenvrij?

Dit is het geval zodra er minder dan 20 mg gluten per kilogram in het product zit. Zit er tussen de 20 en 100 mg gluten in een product, dan staat vaak ‘Zeer laag glutengehalte’ op de verpakking.

Hoe is coeliakie te behandelen?

Om glutenallergie te behandelen is er helaas maar één behandelplan mogelijk, namelijk het aanpassen van de eetgewoontes en kiezen voor een glutenvrij dieet. Het is daarbij belangrijk om eerst een glutenallergie vast te laten stellen door een dokter, zodat u zeker weet dat de juiste maatregelen zijn genomen.

Zodra dit het geval is, wordt er geadviseerd om glutenvrij te eten. Begint u met het eten van glutenvrije producten, dan verdwijnen de antilichamen in het bloed en herstelt de darmwand zich met de tijd. Gaat u daarna voor een diagnose naar de dokter, dan kan het zijn dat de dokter geen glutenallergie of coeliakie vast kan stellen.

Is er goed te leven met coeliakie?

Ja, tegenwoordig wel. Op heel veel plekken in de horeca wordt er rekening gehouden met glutenintolerantie en glutenallergie. Daarnaast kunt u volop glutenvrije producten kopen.

supermarkten en webshops bieden veel glutenvrije opties

Het goede nieuws is dat er tegenwoordig allerlei producten zonder gluten zijn die de reguliere producten vervangen. Denk daarbij aan;

• glutenvrij gebak
• glutenvrije pannenkoekenmix
• glutenvrij brood
• glutenvrij bier
• glutenvrije pasta
• glutenvrije wraps, enzovoorts, enzovoorts.

Bijna alles is te vinden tegenwoordig.

Zo kunt u er allereerst voor kiezen om boodschappen te doen en te kiezen voor glutenvrije producten in de supermarkt of in webshops. Hier vindt u vaak een ruim assortiment. Op die manier is het alsnog mogelijk om een voedzame, maar vooral erg lekkere maaltijd op tafel te zetten.

Uit eten

Gaat u uit eten, dan kunt u bij het restaurant aangeven dat u een glutenallergie heeft. Op die manier kunt u genieten van glutenvrij bier, glutenvrije brood of glutenvrij gebak als toetje. In veel restaurants kunt u ook vooraf bellen dat u leidt aan coeliakie, maar geef het voor de zekerheid altijd aan bij binnenkomst.

Diëtist

Aangezien veel mensen moet glutenallergie moeite hebben met het veranderen van hun eetpatroon, kan een diëtist uitkomst bieden. Als diëtist bied ik een persoonlijke aanpak aan op het gebied van glutenvrije voeding. Zo wordt er niet alleen gekeken naar de producten waar geen gluten in zitten, maar ook naar de producten, die u zelf lekker vindt. Met een duidelijk voedingsschema van de diëtist kunt u zelf actie ondernemen om coeliakie tegen te gaan.

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!