Babyvoeding

Hoera, een baby! Maar wat eet een baby eigenlijk? Hoe zorg je ervoor dat jouw kleintje voldoende gezonde voedingsstoffen binnenkrijgt om lichamelijk en geestelijk zo goed mogelijk te ontwikkelen?

Welke dingen mag een baby niet, of juist wel eten? En wat is beter; kant-en-klaar of zelf maken? Hier vind je de voedingsrichtlijnen voor een gezonde start!

Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:

• Borstvoeding
• Kunstvoeding
• De eerste hapjes
• Babyvoeding: zelf maken of kopen?
• Hoe belangrijk is gezond eten voor een baby?

Borstvoeding

Pasgeboren baby’s drinken het liefst moedermelk, oftewel borstvoeding. In de 9 maanden voor de geboorte worden ze door het moederlichaam gevoed, en de natuur zorgt ervoor dat de (meeste) vrouwen voldoende melk hebben om de baby het eerste half jaar volledig te voeden. Via moedermerk komen alle voedingsstoffen bij de baby binnen die de moeder inneemt. Zo kan de baby al een beetje wennen aan de verschillende soort voedingsstoffen. 

• Moedermelk is een hele goede keuze voor de baby. Op ieder gewenst moment is het beschikbaar, gratis, gezond en op juiste temperatuur. Voor de moeder is het wel een klein beetje aanpassen. Lastig.
• Je kunt niet overal en altijd de baby aan de borst leggen. Moeders die problemen hebben met de beschikbaarheid, kunnen de borstmelk afkolven, zodat deze op een later tijdstip of door iemand anders in een flesje kunnen worden gegeven.
• Een nadeel van borstvoeding is dat ook de ‘slechte’ voedingsmiddelen door de borstmelk bij de baby terecht kunnen komen. Kijk dus alsnog uit met de inname van alcohol, cafeïne, vette vissoorten en sommige kruiden. Ook groenten zoals asperges en mais kunnen beter vermeden worden. 

Hoe lang drinkt een baby per voeding?

Of het nu gaat om borstvoeding of kunstvoeding een jonge baby zal even moeten wennen aan het zuigen, of het nu de tepel van mama is of de speen van de fles. Jonge baby’s nemen vaak wel flink de tijd, variërend van 20 tot 40 minuten.

Na deze onwennige, vroege periode (eerste 4 weken) komt de borstvoeding flink op gang en zal de baby gewend raken. Voedingen kunnen dan een stuk vlotter gaan: 10-20 minuten.

Problemen bij zuigen

Sommige baby’s zijn nog erg klein en slap, waardoor ze te weinig spierspanning (tonus) hebben om goed te kunnen zuigen. Dit kan worden verbeterd door aandacht te besteden aan de houding van de baby tijdens het voeden. Als de baby niet in de gebruikelijke houding ligt, is het eenvoudiger om de lippen rond de tepel of speen te plaatsen en te zuigen. Door de verbeterde spierspanning zal het zuigen dan beter gecoördineerd verlopen.

Tips bij borstvoeding

• Als de borstvoeding niet gemakkelijk gaat, zijn er bijvoorbeeld tepelhoedjes, die het drinken van de baby kunnen vergemakkelijken.
• Vrijwel alle vrouwen gebruiken daarnaast voedingskussens voor eigen rug en steun baby, kolven borstvoeding en speciale aanlegbeha’s. Kies voor kwaliteit, zoals merken als Medela, mits betaalbaar, want dat scheelt veel pijn, moeite, frustratie en vermindert kopzorgen.
• De ene baby drinkt snel en veel tegelijk, de andere baby drinkt met tussenpozen steeds kleine beetjes. Toch zal een voeding niet te lang moeten duren. De baby wordt dan te moe, wordt mogelijk gefrustreerd, stopt dan met zuigen en verzwakt dan enigszins, omdat hij/zij te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt.
• Laat je echter geen normen opleggen: ieder kind is anders. Stopwatches en benchmarks zijn onzin, volg het natuurlijke tempo dat je samen met je kind vindt.
• Grof gesteld, borstvoeding gaat vaak wat gemakkelijker dan flesvoeding, maar de baby zal relatief snel aan beide vormen van voeding moeten wennen.
• Als de borstvoeding lastig is, en de wil om borstvoeding te geven groot is, dan is het zeer verstandig om niet op te geven, maar een lactatiekundige in te schakelen. Vraag ook zeker raad binnen vertrouwde familie- en vriendenkring. Probeer niet alles zelf uit te vinden, dat is echt niet nodig.

Tot wanneer geef je borstvoeding?

De WHO (World Health Organization) stelt als norm 6 maanden, minimaal. Als dat niet lukt, dan niet getreurd. Borstvoeding mag je overigens blijven geven, zolang jij (en je baby) dat prettig vindt. Ook hierin verschillen kinderen aanzienlijk. Meestal lacteren vrouwen tot 2 jaar na de zwangerschap, mits de baby wordt aangelegd natuurlijk.

Overigens, borstvoeding, flesvoeding en vaste voeding sluiten elkaar niet uit. Probeer zeker rond 4 maanden de eerste hapjes te geven. De overgang van uitsluitend borst- of flesvoeding naar vast voedsel is een belangrijke mijlpaal in het leven van een baby.

• Enkele aanwijzingen dat een baby klaar is voor vast voedsel zijn wanneer ze hun hoofdje rechtop kunnen houden, interesse tonen in voedsel en het vermogen hebben om voedsel van een lepeltje te slikken. Het belangrijk om naar de individuele signalen van de baby te kijken en de aanbevelingen van een kinderarts te volgen.  

Kunstvoeding

Wanneer het moederlichaam niet of onvoldoende melk kan produceren, is babypoeder melk een noodzakelijk alternatief. Voel je er niet schuldig over als het niet gelukt is met borstvoeding. Er zijn ook steeds meer studies die aantonen, dat kunstvoeding geen kwaad kan voor de ontwikkeling van de baby.

Hoeveel een pasgeboren baby drinkt en moet drinken, hangt sterk af van het gewicht van de baby bij de geboorte. De kraamverzorgster zal dat met je bespreken en je voorbereiden om dat zelfstandig te kunnen.

De eerste paar weken en maanden zijn zeer intensief, met voedingen om de 4 uur. Het eerste half jaar na de geboorte zal in het teken staan van zorgen voor de baby in het algemeen en voeden in het bijzonder.

Na 6 maanden kan naast babypoedermelk ook koemelk gegeven worden als opvolgmelk. 

Tips bij kunstvoeding

• Zoek naar een goed passende fles. Goed is niet per se duur. Blijf zoeken naar de fles waar je baby het beste op reageert. Er zijn enorm veel merken, soorten, types. Soms kan een goedkoop flesje van een B-merk beter bevallen dan een ergonomisch gevormde, peperdure tepelrealistische fles met ontluchter.
• Baby’s groeien snel, maar flesjes blijven hetzelfde. Volg daarom goed of het flesje dat goed werkte bij 2 maanden nog wel goed werkt bij 4 maanden
• Zoek een goed passende speen (niet te hard, ruw, lang, zacht, stug) en let op de grootte van het gat in de speen. Maak het gaatje, zo nodig, iets groter. De baby zal na verloop van tijd steeds harder zuigen en als het ze dan niet lukt meer te drinken, kan het kind gefrustreerd raken; dat laatste kan dan weer leiden tot opgeven van drinken, huilen of in slaap vallen. 
• Als baby’s niet goed drinken in de natuurlijke houding kun je de Schwester Liselotte houding proberen: leg de baby op een kussen op je bovenbenen recht voor je, zet je voeten op een krukje, geef dan het flesje. Na het flesje maakt u de mondomgeving goed schoon; dep de mond, veeg niet. Da’s prettiger.
• Handhaaf goede hygiëne: was (of vervang) vieze spenen; reinig flesjes, dopjes, spenen goed. Steriliseer alles regelmatig in water van 100 graden. Baby’s hebben amper weerstand, die moeten ze nog opbouwen. Zieke baby’s drinken doorgaans slecht.
• Let ook goed op het merk babyvoeding. Er zijn A-merken zoals Nutrilon, en dan bijzondere varianten daarin, maar ook minder bekende varianten en huismerken. Al deze babyvoeding is goed genoeg en door de strengste voedingseisen gekomen. Twijfel je soms toch, dan is Nutrilon altijd een veilige keuze.
• Wissel flesjes geven af met je partner! Neem zelf rust, zodra het kan. Overigens, je kunt ook borstvoeding kolven en in flesvorm toedienen. Los van dat het eerlijker voelt om de last te verdelen, zijn het ook waardevolle ervaringen voor je partner om de baby flesjes te geven.

Waarom moet je water koken voor Flesvoeding?

In Nederland hoeft dat helemaal niet. Leidingwater, i.e. water uit de kraan, is hygiënisch genoeg — ook voor baby’s. In het (verre) buitenland is dat natuurlijk niet altijd zo, dan moet je of water koken en een voorraadje aanhouden (in de koelkast bijvoorbeeld) of gesteriliseerd water kopen in de supermarkt. (Sommige woningen hebben nog loden leidingen, dan moet je altijd gesteriliseerd water gebruiken dat uit niet-loden leidingen komt. Zoek dit uit.)

Deze opvatting is overigens wel recent. 10 jaar terug vonden kraamverzorgers en consultatiebureaumedewerkers dat flesjes en water gesteriliseerd moesten worden. Inmiddels is dat niet meer zo (in Nederland althans).

Hoe lang doe je met babyvoeding?

Borstvoeding kun je ongeveer 3 dagen in de koelkast bewaren, mits het een schone koelkast is. Als je het invriest, kan het in theorie 6 maanden houdbaar zijn.

• Buiten kamertemperatuur is het wel oppassen: borstvoeding die je een dag eerder aanbood in flesvorm en niet verkoeld is bewaard, kun je de ochtend erna beter niet meer geven. Wees daar alert op.
• Kunstvoeding is doorgaans ook maanden houdbaar, mits goed afgesloten en niet op vochtige plekken bewaard. Denk er wel om dat er fasen zijn in kunstvoeding. Probeer de leeftijdsfase aan te houden die bij de kunstvoeding genoemd wordt.

Hoe moet je babyvoeding invriezen?

Hier zijn geen ijzeren wetten voor. Sommige gebruiken ijsklonthouders, anderen plastic zakjes, weer anderen vriezen afgemeten plastic fleshoudertjes in. Doe gewoon wat je prettig vindt, maar doe wel afgedekt en hygiënisch. Zet er ook altijd een datum van invriezen op met een sticker.

Hoe warm moet babyvoeding zijn?

Lichaamstemperatuur: 37 graden. Gebruik hiervoor een flessenwarmer, dat werkt echt het snelst. Of het nu om flesvoeding of opgewarmde, gekolfde borstvoeding gaat, flessenwarmers werken snel en betrouwbaar. Als je die niet voorhanden hebt, proef dan even voor: het gaat er namelijk vooral om dat de fles niet te heet is.

Hoe pureer je babyvoeding?

Je kunt op allerlei manieren babyvoeding zachter maken. Door te koken, prakken, water bij te voegen, wat appelmoes te vermengen. Je merkt ook meteen of het werkt, want anders eet de baby het gewoon niet (of krijgt het niet weg.)

Er bestaan ook pureermachines voor baby’s en zeer jonge kinderen. Daar kun je eten in stomen, vermalen, prakken of zelfs vloeibar maken. De Philips Avent Stomer-Blender kan het allemaal en is een uitstekende oplossing voor de overgang tussen vloeibare borst- en flesvoeding naar echt mee-eten aan tafel.

De eerste hapjes

De overgang van uitsluitend borst- of flesvoeding naar vast voedsel is een belangrijke mijlpaal in het leven van een baby. Zet je baby bij je aan tafel, maak ze onderdeel van het familie en het eten. Een ligwiegje op een Stokke TrippTrapp stoel is een goede hulp, maar je kunt de kleine ook op schoot nemen en mee laten kijken.

Aanwijzingen dat een baby klaar is voor vast voedsel zijn wanneer ze hun hoofdje rechtop kunnen houden, interesse tonen in voedsel en het vermogen hebben om voedsel van een lepeltje te slikken. Het belangrijk om naar de individuele signalen van de baby te kijken en de aanbevelingen van een kinderarts te volgen.

Beginnen met eten (4 tot 6 maanden)

De meeste baby’s beginnen met 4 of 5 maanden de eerste oefenhapjes te eten. Deze hapjes zijn niet bedoeld als vervanger van borst- of flesvoeding, maar om de baby te laten wennen aan verschillende smaken met verschillende substanties. Goede oefenhapjes zijn bijvoorbeeld:

• een stukje fruit (banaan, mango, meloen)
• zacht brood zonder korst
• een hapje gepureerde groenten.

Eten van een lepeltje

Eten geven met een lepeltje helpt de baby om willekeurige bewegingen in de mond uit te lokken. Het beste is een kort, smal, ondiep van plastic of metaal. Koop er een stuk of vier, zodat u er altijd een schoon lepeltje bij de hand hebt. Doe er een in uw tas voor als u onderweg bent. 

Bevorder het afhappen door het lepeltje recht in de mond te plaatsen. Geef benedenwaartse druk (op de tong) en wacht even met uithalen. Leg het voedsel voorop de lepel en doe er niet teveel op. Probeer sabbelen bij het kind te voorkomen, dit is ongewenst gedrag.

Samenstelling van de eerste hapjes

Probeer bij de eerste hapjes het volgende te vermijden, om de kans op succes te verhogen. Dit is vooral relevant bij kinderen die lastig eten (zuigen en slikken)

• Voeding met klontjes of harde stukjes (yoghurt met vruchtjes)
• Voedsel dat erg dun is, is moeilijker te eten dan wat dikker voedsel. Gebruik desnoods verdikkingsmiddel, zoals Nutrilon
• Melkproducten en zure voeding verhoogt de speekselproductie
• Temperatuur (niet te warm of te koud)

Moeite met drinken

Rond 1,5 jaar zou een kind zelfstandig uit een kopje moeten kunnen drinken. Daarvoor is er hulp nodig van uzelf of hulpmiddelen, zoals een tuitbeker of een speciaal gevormde beker (met neusuitsparing en schuine rand).

Gebruik ook wat dikkere vloeistoffen zoals yoghurt, in plaats van melk en water, want dat is gemakkelijker door te slikken voor het kind.  

Meer oefenhapjes (6 tot 8 maanden)

Rond 6 maanden kunnen de oefenhapjes uitgebreid worden. Het is van belang om voedzame keuzes te maken die de groei en ontwikkeling van de baby ondersteunen. Hier zijn enkele voorbeelden van voedingsmiddelen die geschikt zijn voor baby’s

• Groente en fruit
• Granen
• Eiwitten
• Zuivel
• Water

Groente en Fruit

Begin met het introduceren van zachte, gepureerde groenten en fruit, zoals zoete aardappel, avocado, wortel, banaan en peer. Deze voedingsmiddelen zijn rijk aan essentiële voedingsstoffen zoals vitamines, mineralen en vezels.

Granen

Geleidelijk aan kunnen babygranen zoals rijst, haver en gerst worden geïntroduceerd. Kies voor volkoren opties om vezels toe te voegen aan het dieet van de baby.

Eiwitten

 Zachte, gepureerde eiwitbronnen zoals gestoomde kip, kalkoen, vis of tofu kunnen worden geïntroduceerd naarmate de baby ouder wordt. Deze voedingsmiddelen leveren belangrijke bouwstenen voor de groei en ontwikkeling van de spieren.

Zuivel

 Zuivelproducten zoals yoghurt en kwark kunnen vanaf ongeveer 6 maanden worden geïntroduceerd, mits de baby geen allergieën heeft. Kies voor ongezoete zuivelproducten en vermijd toegevoegde suikers.

Water

Naast borst- of flesvoeding hebben baby’s vanaf 6 maanden ook water nodig om gehydrateerd te blijven. Geef kleine hoeveelheden water in een beker of drinkfles tijdens de maaltijden.

Moeite met kauwen

Zo rond de 7e maand komen de eerste tandjes, deze zijn bedoeld om af te bijten, niet om te kauwen. Afbijten is het begin van de kauwbeweging. Tijdens kauwen brengt de tong het voedsel door de mond en vermengt het met speeksel. Na 2 jaar kan het kind vaak uit zichzelf kauwen.

• Gebruik droog brood met kaas om te leren kauwen, geen zachte smeermiddelen, zoals jam.
• Kauwen is een proces dat redelijk vanzelf moet gaan. Als dat niet zo is, dan moet het kind geholpen worden. Heel vaak blijkt dat er dan teveel gesabbeld wordt in plaats van doorgeslikt.
• Forceer niet, want het kind zal dan bang worden dat het zich verslikt en tegenspartelen.
• Raadpleeg bij aanhoudende problemen een logopedist. 

Babyvoeding: zelf maken of kopen?

Het zelf maken van babyvoeding heeft verschillende voordelen:

• De babyvoeding is vers
• Je weet precies wat er in de voeding zit
• Het is goedkoper dan kant-en-klare voeding
• Als je kindje wat ouder is, is het een leuke activiteit om samen te doen
• Gemakkelijk en snel zelf maken

Zelf babyvoeding maken hoeft niet moeilijk te zijn of veel tijd te kosten. Je kunt bijvoorbeeld meerdere porties maken en deze in te vriezen. Wanneer je ze per portie verpakt, zijn ze gemakkelijk in de magnetron of au bain-marie te ontdooien. Je kunt ook een hapje van de gewone maaltijd pureren, maar let er wel op dat je dit doet voordat zout en andere specerijen worden toegevoegd.

Kant-en-klare babyvoeding

In de meeste supermarkten en drogisterijen kun je kant-en-klare hapjes voor de baby kopen. Deze babyvoeding is niet ongezond. In Nederland zijn er strenge regels wat er in deze potjes met babyvoeding mag zitten. De potjes zijn superhandig voor wanneer het uitkomt, maar niets gaat boven verse producten. Bovendien kun je flink wat geld besparen als je het zelf maakt. 

Er zijn generaties groot geworden met Olvarit, dus als je twijfelt, is dat altijd een betrouwbare keuze. Merken als Nutricia, Hero en Biobim zijn ook uitstekende keuzes.

Hoe belangrijk is gezond eten voor een baby?

Het antwoord daarop is uiteraard: van het hoogste belang. Bedenk je wel goed wat gezond inhoudt: een gebalanceerd dieet van cruciaal belang voor de groei, ontwikkeling en algehele gezondheid van een baby. De eerste 2 jaar zijn bepalend voor de smaakontwikkeling. Tot twee jaar proeven ze graag nieuwe dingen.

Lastige eters

Peuters kunnen enorm koppig zijn en iets moeten proeven waar ze geen zin in hebben, kan maar zo tot een enorme driftbui leiden. Hoe meer je je baby laat wennen aan verschillende soorten smaken en textuur, des te makkelijker is het om later goede eetgewoonten te ontwikkelen. Dit gaat eigenlijk om de fase na de vroege baby- en dreumestijd. Lees meer hier.

Laat je baby alles proeven en raak niet ontmoedigd bij het eerste geschrokken gezichtje; soms moeten ze wel 10 keer proeven, voordat ze aan de smaak gewend zijn. Onthoud ook dat baby’s (en kinderen) al het gedrag om hen heen kopiëren. Wil je baby iets niet proeven? Laat zien dat jij het zelf ook eet en dat het heel erg lekker is, en zorg voor een ontspannen sfeer aan de eettafel. 

Help, mijn baby wil niet (alles) eten! 

Iedereen is anders en heeft een andere voedselbehoefte. Er bestaat niet zoiets als een goede of slechte eter. Wel is het belangrijk dat een kind gevarieerd en voldoende eet. Tijdens de controleafspraken op het consultatiebureau zal ruim aandacht geschonken worden aan de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van jouw kindje.

Gewicht en groei zijn hierbij goede indicators. Met de juiste kennis en ondersteuning kunnen ouders vol vertrouwen hun baby’s voeden en hen helpen op te groeien tot gezonde, gelukkige mensen. Heb jij vragen over de voeding van je baby? Neem gerust contact met op! Ik sta je graag te woord. Wellicht kan ik je helpen en anders kan ik je in ieder geval doorverwijzen naar de juiste persoon, die je wel kan helpen.

Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!