Alcoholisme
Van de (bijna) 18 miljoen Nederlanders drinkt zo’n kleine 12 miljoen mensen weleens alcohol. Mensen drinken vooral omdat het gezellig en ontspannend is, maar vaak teveel en velen lijden daardoor aan alcoholisme. In 2021 waren er in Nederland zo’n 11,6 miljoen mensen, die weleens een glaasje alcohol dronken.
De meeste mensen (60 tot 87 procent) weten dat het drinken van (teveel) alcohol kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, zeker op de lange termijn. Toch drinken velen consequent te vaak en te veel.
Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:
- Hoeveel Nederlanders lijden aan alcoholisme?
- Wat zijn klachten als gevolg van alcoholisme
- Stoppen of minderen met alcohol
- Hulp van de diëtist bij alcoholisme
Hoeveel Nederlanders lijden aan alcoholisme?
Nederland telt op dit moment bijna 1.5 miljoen zware drinkers. Ongeveer 80.000 personen zijn alcoholverslaafd. Bij 1 op de 7 overleden jongeren (15-24 jaar) speelt alcohol een rol bij het overlijden.
De kosten van alcohol voor de samenleving door bijvoorbeeld lagere arbeidsproductiviteit, inzet van hulpdiensten en verkeersongelukken bedragen rond de 3.5 miljard euro per jaar.
Wat is teveel alcohol?
De term ‘teveel alcohol’ is afhankelijk van de plaats (of het land) waar u woont. Zo bent u in Amerika al een alcoholist, als u 2 blikjes bier per dag drink, en wordt u direct naar de AA verwezen voor een levenslang lidmaatschap. In Rusland is het absoluut geen probleem, als u bij het ontbijt al uw eerste borreltje inneemt.
U zult zich afvragen: “wanneer ben je alcoholist?”. Wat is definitie van een alcoholist?
In Nederland wordt het begrip als volgt toegepast: wanneer u af en toe een glaasje wijn of een borreltje drinkt, hoeft u zich geen zorgen te maken. Als een man meer dan 21 glazen per week drinkt (voor vrouwen is dat 14 of meer glazen), dan hoort deze man in de groep “overmatige drinkers”.
Er wordt gesproken van “zware drinkers” als een man 1 keer per week (of vaker) 6 glazen per dag drinkt. Voor vrouwen geldt 4 of meer glazen op één dag. Dit heeft vooral te maken met het verschil in lichamelijke bouw.
Wat zijn klachten als gevolg van alcoholisme
De volgende fysieke gezondheidsklachten gaan gepaard met alcoholisme:
- Lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid of verslaving
- Verhoogd risico op hart- en vaatziekten
- Verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker
- Leveraandoeningen, zoals levercirrose
- Hersenbeschadigingen, zoals Korsakov
- Milde vorm van diabetes
- Miskramen, aangeboren afwijkingen
- Remt de opname van vitamines
- Rood gezicht
- Tanderosie
- Vochtophoping bij de oogleden (onder en boven); gezwollen ogen van de alcoholist
- Bij een ernstige alcoholverslaving is het risico op een gebrek aan vitamine B1 groot (Wernicke-syndroom)
- Problemen in de sociale sfeer en omgeving, ook qua sociale verwaarlozing (lichaamsgeur, uit de mond stinken, onverzorgd uiterlijk)
- Erfelijk: veelal komt alcoholisme binnen families voor.
- Lagere levensverwachting
alcoholisme en de fysieke gezondheid
De menselijke gezondheid wordt door alcoholgebruik negatief beïnvloed. Er ontstaan dan vitaminetekort, (ongemerkt) ongezond eten, uitdroging, leverproblemen, en er zijn allerlei nadelige gevolgen voor de hersenen. Uiteraard zijn deze effecten sterker bij de mate van gebruik, of liever gezegd misbruik.
Hieronder een aantal verduidelijkingen waarom alcohol zo slecht is voor uw gezondheid:
- Vitamine tekort
- Ongezond eten
- Uitdroging
- Problemen met de lever
Vitamine tekort
Teveel alcohol drinken kan leiden tot een vermindering van de opname van vitamines. Daarnaast worden er bij de afbraak van de alcohol extra veel vitamines ‘verbruikt’. Er ontstaat dus een vitamine tekort, vooral vitamine B1. Vitaminen zijn noodzakelijk voor heel veel lichaamsfuncties. Malabsorptie is dus erg schadelijk voor het lichaam.
Ongezond eten
Alcoholische dranken leveren naast alcohol, vocht en koolhydraten. De hoeveelheid koolhydraten per alcoholische drank verschilt sterk. Deze koolhydraten zijn voornamelijk suikers. Hierdoor krijgt u minder trek in (gezond) eten. Alcohol stimuleert de drang naar vettig eten. Na het stappen nog even een ‘vette snack’ scoren kan lekker zijn lekker, maar is heel ongezond.
Uitdroging
Alcohol werkt veelal vochtafdrijvend. Door alcohol neemt de urineproductie in het lichaam toe. Daarom moeten mensen die drinken vaak en veel plassen. Wanneer dit vocht tekort niet wordt aangevuld door iets anders dan alcoholische dranken kan uitdroging ontstaan. De symptomen hiervan zijn hoofdpijn, diarree waardoor uitdroging een grote rol kan spelen. (Overigens, alcoholisme kan ook tot vochtophoping leiden.)
Problemen met de lever
Ongeveer 90% van de totale alcoholconsumptie wordt door de lever verwerkt. De lever loopt hiermee een groot risico op schade. Meer dan 90% van de mensen die langdurig overmatig alcohol gebruiken krijgt te maken met leververvetting en 30% van hen krijgt ernstigere alcoholgerelateerde leveraandoeningen.
Alcoholisme en de hersenen
Alcohol is een zogenaamde psychotrope of psychoactieve stof. Dat wil zeggen dat het inwerkt op bepaalde processen in de hersenen en daarmee de werking beïnvloedt. Alcohol heeft een negatieve werking op het inschattingsvermogen en de menselijke coördinatie.
Mensen die dronken zijn, beginnen te zwalken, kunnen niet meer duidelijk uit hun woorden komen en nemen vaak slechte en ongezonde beslissingen. Langdurig overmatig alcoholgebruik kan ernstige gevolgen hebben voor de hersenactiviteit, de hersenstructuur en het denkvermogen.
Wernicke-syndroom
Een tekort aan vitamine B1 kan optreden wanneer het lichaam niet voldoende van deze vitamine binnenkrijgt als gevolg van ongezonde voeding. Bovendien kan overmatig alcoholgebruik leiden tot beschadiging van het spijsverteringskanaal, waardoor het lichaam minder in staat is om vitamines uit voedsel op te nemen. De symptomen van vitamine B1-tekort zijn misselijkheid, verminderde eetlust, psychische afwijkingen (zoals depressie), aandachtsproblemen, geheugenverlies, gevoelloosheid in armen en benen, cardiale problemen en zwakte in de spieren.
Korsakov
De meest extreme vorm van hersenschade is het Korsakovsyndroom. Wat is Korsakov? Iemand met Korsakov raakt het vermogen kwijt om nieuwe informatie in het langetermijngeheugen op te slaan.
Dat laatste is tegelijk een goede, eerste test. Iemand met Korsakov ontwikkelt de volgende kenmerken; vergeetachtig, warrig, apathisch, verwaarlozing. Soms ook agressief en wantrouwend. Als u dergelijke symptomen waarneemt of een vermoeden heeft, is het tijd voor een indicatie bij een arts, zodat er een officiële diagnose kan plaatsvinden.
Als iemand eenmaal Korsakov heeft, daalt de levensverwachting aanzienlijk; schakel dus snel hulp in. De overeenkomsten tussen Wernicke en Korsakov zijn talrijk, en de progressie van Wernicke naar Korsakov komt vaak voor, daarom wordt er vaak over Wernicke-Korsakov gesproken.
Sociale problemen als gevolg van alcoholisme
Daarnaast leidt alcoholmisbruik tot allerlei problemen in de familiesfeer en de persoonlijke sfeer;
- Gebrekkig of slecht functioneren op het werk
- Ongelukken (met name in het verkeer)
- Mishandeling van de naasten (gezin)
- Onnodige prikkelbaarheid
- Uitbarstingen en gewelddadigheid
- Scheidingen en verbroken relaties, vriendschappen en familiecontacten
Mensen nemen dikwijls afstand van een alcoholist. Leven met een alcoholist wordt als zwaar en ondankbaar ervaren. Trucjes van een alcoholist, zoals manipulatie, slachtofferrol, liegen en stiekem gedrag om het misbruik te verhullen, leiden vaak tot een vertrouwensbreuk.
Het ergste is dat alcoholisme mensen verder in een vicieuze cirkel brengt, waarbij de effecten van alcoholisme leiden tot nog meer alcoholisme en andere drugs om de emotionele pijn te verdoven. Wie zich afvraagt; “moet ik minder drinken?”, weet het antwoord eigenlijk al. Het is geen schande om een zwakte te hebben, het is juist moedig om daar wat aan te willen veranderen.
Stoppen of minderen met alcohol
Niet iedereen heeft direct hulp nodig bij het stoppen of verminderen van de alcoholconsumptie. Bij de grootste groep mensen, de groep matige en zware drinkers, is wilskracht het toverwoord. Als u zichzelf kritische vragen stelt over uw eigen drinkgedrag, is het verstandig te minderen. U kunt besluiten een tijdje geheel te stoppen en te kijken hoe dat gaat. (Als dat niet lukt, weet u genoeg.)
Hoe kunt u beginnen met minderen van alcohol?
Maak een afspraak met uzelf, dat u;
- alleen in het weekend drinkt,
- zich beperkt tot maximaal twee drankjes, en
- alleen na 21:00 drinkt
Drink bijvoorbeeld niet standaard bij het eten of als beloning na een zware (werk)dag. Dat soort gewoontes zijn een opmaat naar structureel teveel drinken en mogelijk misbruik. Morele steun vanuit de omgeving kan hierbij helpen. Vraag daarom altijd begrip en hulp van uw omgeving, zodat hun gedrag u niet in de verleiding brengt.
Probeer ook situaties en vrienden te ontwijken, waarvan u weet dat ze geen rekening houden met uw wens te veranderen. Doe dat zolang u zichzelf sterk genoeg voelt om consequent “nee” te zeggen in geval van (ervaarde) sociale druk.
De resultaten van minderen, en zeker stoppen, met drinken zijn vaak snel merkbaar. Alcohol kan in eerste instantie helpen bij het in slaap vallen, maar zorgt ook voor verstoringen in de slaapcyclus en een minder diepe slaap. Na een dag of 3 “droog” staan, zult u merken dat u bijvoorbeeld uitgerust wakker wordt.
Hulp van de diëtist bij alcoholisme
Wanneer u in de groep zware drinkers valt, of alcoholist bent, kunt u het beste eerst naar de huisarts gaan. In de meeste gevallen wordt ook een diëtist bij de behandeling betrokken, voor voedseladvies en ook een gedeelte morele steun en geestelijke bijstand. Een diëtist is geen verslavingsbegeleider of verslavingsarts, maar een diëtist kan een toegevoegde waarde hebben om uw doelstelling kracht bij te zetten.
Behandelplan
De diëtist kan u helpen met een goed behandelplan, op het gebied van voeding (en drinken) in de volgende gevallen;
- Begeleiding voor gezonde leefstijl
- Refeeding syndroom
- Ideeën voor voeding en koken
Begeleiding voor gezonde leefstijl
Reeds opgetreden lichaamsschade (zoals vitaminetekort, vervette lever) kan hersteld of gestopt worden, zodat u zich niet alleen fysiek beter zult voelen. Met betere voeding krijgt u meer energie en voelt u zich mentaal sterker voelt om iets te doen of te ondermen, zoals sport of een hobby. Dit zal u bovendien helpen om uw leven weer op te pakken.
Refeeding syndroom
Als u afkickt van uw alcoholverslaving kunt u last krijgen van het refeeding syndroom, waardoor opname van voedingsstoffen ineens weer beter verloopt. Het lichaam moet weer wennen aan een normale hoeveelheid voeding (calorie-inname), na een periode van ondervoeding.
Refeeding doet zich overigens ook voor bij andere vormen van ondervoeding, zoals anorexia. Het refeeding syndroom kan leiden tot een snelle verandering in de elektrolytenbalans in het lichaam, met name kalium, fosfor en magnesium. Een diëtist kan de elektrolytenbalans van de patiënt inschatten en het dieet aanpassen om zo tekorten te voorkomen.
Ideeën voor voeding en koken
Een diëtist kan u bewust maken van een gezond dieet waar u niet eerder mee in aanraking bent geweest. Gezonde, betaalbare, snel klaar te maken en vooral lekkere alternatieven, die u kunnen helpen bij het weerstaan van de drang om een alcoholisch drankje te nemen. Wat dacht u bijvoorbeeld van smoothie recepten (barstensvol vitaminen, net zo zoet als alcohol, wellicht met zoetstoffen voor hetzelfde effect).
Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!
