COPD
In Nederland zijn er ongeveer 329.000 mensen die bij de huisarts bekend staan als COPD-patiënten. Daarvan zijn zo’n 192.000 patiënten man en 137.000 vrouw. Jaarlijks komen er op dit moment zo’n 35.000 patiënten bij (PDF). Het voorkomen van COPD bij mannen is de laatste jaren enigszins afgenomen, terwijl deze bij vrouwen juist succesvol is. Dit komt omdat er meer aandacht is besteed aan rookprevalentie bij vrouwen. In de komende jaren zal het voorkomen van COPD bij mannen naar verwachting gelijk blijven of zelfs licht afnemen.
Dit artikel is verdeeld in de volgende subsecties:
- Wat is COPD?
- Wie loopt risico op COPD?
- Hoe is COPD te behandelen?
- Kan voeding helpen bij de kwaliteit van leven, als u COPD heeft?
- Kan de diëtist helpen bij het tegengaan van COPD?
Wat is COPD?
COPD is een afkorting voor “Chronic Obstructive Pulmonary Disease”, vroeger ook wel bekend als bronchitis of longemfyseem. Het is een ziekte aan de longen die helaas niet te genezen is en vaak het gevolg is van roken. In de volksmond staat het daarom ook wel bekend als rokerslongen. De schade aan longbuisjes en longblaasjes zorgen ervoor, dat het lichaam minder zuurstof kan opnemen. Dit kan hoesten, benauwdheid of (ophoesten van) slijm tot gevolg hebben. Medicatie kan ervoor zorgen, dat de klachten minder worden; de aandoening zelf zal er niet door overgaan.
Wat is de oorzaak van COPD?
Hoewel het niet bij iedereen het geval is, is de belangrijkste oorzaak roken. Uit onderzoek blijkt dat in meer dan 85% van de gevallen het roken de oorzaak is van COPD. Bij het roken worden er namelijk rookdeeltjes ingeademd, die via de longbuisjes bij de longblaasjes komen. Hierdoor zijn de longen altijd wat ontstoken, terwijl de longbuisjes smaller worden en er meer slijm wordt geproduceerd. Dit zorgt voor meer schade aan de longbuisjes en longblaasjes.
Bij COPD gaat de schade niet meer weg, waardoor de longen minder goed werken. De longblaasjes zijn dusdanig aangetast dat ze minder goed zuurstof op kunnen nemen in het lichaam. Het meer produceren van slijm kan zorgen voor hoesten, benauwdheid of het ophoesten van slijm. Naarmate we ouder worden, kunnen de klachten verergeren, zeker als men hierbij blijft roken.
Wie loopt risico op COPD?
De meeste patiënten zijn ouder dan 40 jaar, maar het is door artsen nog niet vastgesteld hoe het proces precies verloopt. De afgelopen jaren heeft men vastgesteld dat zo’n 10% tot 20% van de rokers uiteindelijk COPD krijgt. Hoewel het niet te voorspellen is wie COPD krijgt en wie niet, blijkt uit onderzoek dat de kans sterk stijgt naarmate u langer rookt.
Jonge kinderen lijken een risico te lopen als de moeder tijdens de zwangerschap heeft gerookt of als zij in een omgeving zijn opgegroeid waar veel gerookt is. Andere factoren die niet met roken te maken hebben zijn het te vroeg of met ondergewicht geboren worden of een niet correcte behandeling van astma.
Toch kunnen ook andere omstandigheden de oorzaak zijn van COPD. Heeft u bijvoorbeeld jarenlang in een omgeving gewerkt met veel stofdeeltjes, dan loopt u ook kans om COPD op te lopen. Denk daarbij aan rook of prikkelende stofdeeltjes, vooral voorkomend in de industrie, landbouw, verkeer, verwarmen van huizen of verbranding van hout. Het grillen, bakken of braden is hier ook een voorbeeld van. Dit is bij ongeveer 15% van de mensen het geval.
Wat is het verschil tussen bronchitis en astma?
Astma is een chronische luchtwegaandoening die wordt gekenmerkt door ontsteking en vernauwing van de luchtwegen. Het belangrijkste kenmerk van astma is de periodieke piepende ademhaling, kortademigheid, hoesten en beklemming op de borst.
Bronchitis is een ontsteking van de luchtwegen die kan worden veroorzaakt door verschillende factoren en meestal van voorbijgaande aard is bij acute vormen. Chronische bronchitis is wel langdurig en vaak gerelateerd aan (verleden van) roken. Bronchitis wordt samen met longemfyseem onder de noemer COPD geschaard.
Wat zijn symptomen van COPD?
Twijfelt u of u COPD heeft, dan zijn er verschillende symptomen waaraan u dit kunt herkennen:
- Veel hoesten, ophoesten van slijm en slijm in longen;
- Piepend of brommend geluid bij in- of uitademen;
- Bij bewegen sneller benauwd en benauwdheid (dyspneu) in het algemeen;
- Dalend gewicht, afnemende spiermassa of snel moe worden.
Het is daarbij mogelijk dat deze klachten tijdelijk verergeren, bijvoorbeeld bij een verkoudheid of griep. Het inademen van prikkelende lucht, zoals rook of stof, kan er eveneens voor zorgen dat de klachten tijdelijk toenemen.
Wat zijn symptomen van COPD?
Twijfelt u of u COPD heeft, dan zijn er verschillende symptomen waaraan u dit kunt herkennen:
- Veel hoesten, ophoesten van slijm en slijm in longen;
- Piepend of brommend geluid bij in- of uitademen;
- Bij bewegen sneller benauwd en benauwdheid (dyspneu) in het algemeen;
- Dalend gewicht, afnemende spiermassa of snel moe worden.
Het is daarbij mogelijk dat deze klachten tijdelijk verergeren, bijvoorbeeld bij een verkoudheid of griep. Het inademen van prikkelende lucht, zoals rook of stof, kan er eveneens voor zorgen dat de klachten tijdelijk toenemen.
Hoe is COPD te behandelen?
Zoals we al eerder benoemde, is het niet mogelijk om van COPD te genezen. Er zijn echter wel maatregelen die u kunt nemen om de klachten te laten verminderen. Zo kunt u allereerst stoppen met roken, een van de belangrijkste stappen om de klachten te verminderen.
Zodra u namelijk stopt met roken, komen er geen rookdeeltjes meer in de longen en kunnen deze niet zwaarder beschadigen. Houdt er wel rekening mee dat het een aantal maanden kan duren voordat u de positieve effecten ervan merkt. Gevolgen van het stoppen met roken zijn onder meer:
- Minder hoesten en minder ophoesten van slijm;
- Minder klachten bij verkoudheid;
- Minder kortademig bij inspanning.
Daarnaast is het advies om uit de buurt te blijven van prikkelende stoffen, waarbij u moet denken aan tabaksrook, fijnstof, bak- of braadlucht of rook van een kachel of haard. Het goed luchten van uw huis kan helpen om dit aan te pakken.
Beweging
Ook beweging helpt u bij het verminderen van de klachten. Het lichaam wordt sterker én krijgt meer energie. Spieren die regelmatig worden geprikkeld gaan zuiniger om met de zuurstof in uw lichaam, en zuurstof is nu precies waar patiënten met COPD vaak een tekort aan hebben. Voor uw conditie wordt het door artsen aangeraden om zo’n 150 minuten per week flink te bewegen.
Longrevalidatie
Bij een longrevalidatie staat het herstel van de longen centraal. De focus ligt hier op de complete leefstijl, van de COPD zelf tot het omgaan met angstgevoelens die kunnen voorkomen door kortademigheid. Mensen met COPD hebben overigens een verhoogd risico op het ontwikkelen van longontsteking, omdat hun longen al beschadigd zijn en de natuurlijke afweer tegen infecties verminderd is.
Medicijngebruik
Medicijnen kunnen bijdragen aan het verminderen van COPD, onder meer door luchtwegverwijders. Hierdoor komt er meer zuurstof in de longen, waardoor u minder last heeft van COPD. Verder kunnen ontstekingsremmers ook helpen om de ontstekingen in de longen aan te pakken.
Voeding
Een gezond gewicht en gezonde voeding is voor iedereen van belang. Voor mensen met COPD is het des te belangrijker. Cliënten met overgewicht of een slechte conditie kunnen meer last ondervinden van COPD. Een te laag gewicht kan er ook voor zorgen dat de spieren niet goed genoeg getraind zijn om efficiënt met zuurstof om te gaan.
Kan voeding helpen bij de kwaliteit van leven, als u COPD heeft?
Elk mens heeft baat bij gezonde voeding. Voor mensen met COPD kan het innemen van voeding echter problemen veroorzaken. Om eten binnen te krijgen en te verwerken verbruikt het menselijk lichaam extra energie, energie die ze nodig hebben om adem te halen. Hierdoor krijgen mensen met COPD niet voldoende voedsel binnen, waardoor één op de vier mensen met COPD ook ondergewicht heeft. Toch komt ook overgewicht voor. Voeding is daarom erg belangrijker. Op het gebied van voeding wordt het volgende aangeraden:
Eiwitrijke en energierijke voeding
Vlees, vis, noten, ei en lijnzaadolie. Heeft u last van ondergewicht, kies dan voor extra koolhydraten om aan te komen. Om extra calorieën binnen te krijgen kunt u denken aan:
- COPD drinkvoeding
- Handje nootjes
- Extra kaas op de boterham
- Volle melkproducten
Een eiwitrijk dieet bij COPD zorgt er tevens voor dat uw lichaam meer spiermassa behoudt, waardoor uw lichaam beter met zuurstof om weet te gaan.
Zes keer per dag kleinere porties eten
Daarnaast staat het advies in de richtlijnen voeding en COPD om meerdere keren per dag te eten. Meerdere keren per dag kleine porties eten zorgt ervoor dat u lichaam minder energie nodig heeft om voeding te verwerken. Heeft u moeite om meerdere keren per dag vast voedsel te eten, dan kunt u kiezen voor drinkvoeding.
Kan de diëtist helpen bij het tegengaan van COPD?
De vraagt of een diëtist COPD kan verminderen wordt steeds vaker gesteld. Voeding speelt namelijk een cruciale rol bij een gezonde levensstijl. Patiënten met COPD hebben vaak last van ondergewicht of onbedoeld afvallen, waardoor spiermassa af kan nemen. Als richtlijn wordt hier vaak de Body Mass Index (BMI) voor gebruikt. U berekent uw BMI door uw gewicht (in kilo’s) te delen door uw lengte in meters en vervolgens dit getal nogmaals door uw lengte (in meters) te delen.
Bij COPD geldt het volgende:
- BMI < 21: ondergewicht
- BMI 21-30: gunstig gewicht
- BMI > 30: obesitas (overgewicht)
Met behulp van een diëtist kunt u een gezondere levensstijl aannemen. Op basis van uw persoonlijke situatie, gewicht en voorkeuren wordt er een plan opgesteld om uw levensstijl te verbeteren. Het ultieme doel van dit persoonlijke voedingsadvies is om de dagelijkse ongemakken met COPD te verminderen.
Caroline de Smit, diëtistenpraktijk Caroline de Smit. Lees meer op mijn blog!